А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

Soliq kodeksda soliqlardan ko’zlangan maqsad davlat ijtimoiy kafolatlarining moliyaviy 
bazasini ta’minlash, yuridik shaxslarning tadbirkorlik faoliyatini tartibga solish, tabiiy 
boyliklardan tejab-tergab foydalanishni va atrof-muhitni muhofaza etishni rag’batlantirish, deb 
belgilangan. 
Mazkur Kodeksda O’zbekiston Respublikasi hududida amal qiluvchi soliqlar, soliq 
to’lovchilar, soliq solish ob’ektlari, soliq to’lash tartibi, soliq solish yuzasidan beriladigan 
imtiyozlar, qonunni buzganlik uchun javobgarlik hamda soliqlar to’lash munosabati bilan kelib 
chiqadigan nizolarni hal etishning umumiy tartibi belgilangan. 
O’zbekiston Respublikasi hududida Soliq kodeksda tutilgan soliqlar va boshqa majburiy 
to’lovlar amal qiladi. 
Soliqlarga quyidagilar kiradi:

---

156 
1) yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i; 
2) jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i; 
3) qo’shilgan qiymat solig’i; 
4) aksiz solig’i; 
5) yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to’lovlar;
6) suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq; 
7) mol-mulk solig’i; 
8) yer solig’i; 
9) obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i;
10) transport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq. 
Boshqa majburiy to’lovlarga quyidagilar kiradi: 
1) ijtimoiy jamg’armalarga majburiy to’lovlar: 
-
yagona ijtimoiy to’lov;
-
fuqarolarning byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga sug’urta badallari;
-
byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga majburiy ajratmalar; 
2) Respublika yo’l jamg’armasiga majburiy to’lovlar: 
-
Respublika yo’l jamg’armasiga majburiy ajratmalar; 
-
Respublika yo’l jamg’armasiga yig’imlar; 
2.1 budjetdan tashqari Umumta`lim maktablari, kasb hunar kollejlari, akademik liseylar va 
tibbiyot muassasalarini rekonstrusiya qilish, mukammal ta`mirlash va jihozlash jamg`armasiga 
majburiy ajratmalar; 
3) davlat boji; 
4) bojxona to’lovlari; 
5) ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish 
huquqi uchun yig’im. 
Soliq kodeksda belgilangan hollarda va tartibda soliq solishning soddalashtirilgan tartibida 
to’lanadigan quyidagi soliqlar qo’llanilishi mumkin: 
-
yagona soliq to’lovi;
-
yagona yer solig’i; 
-
tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo’yicha qat’iy belgilangan soliq. 
Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari quyidagilardan iborat: 
-
soliq solish ob’ekti; 
-
soliq solinadigan baza; 
-
stavka; 
-
hisoblab chiqarish tartibi; 
-
soliq davri;
-
soliq hisobotini taqdim etish tartibi; 
-
to’lash tartibi. 
O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti daromadlarining asosiy qismi korxonalar, birlashmalar 
va tashkilotlardan olinadigan soliqlar hisobiga tashkil topadi. 
Foyda solig’i O’zbekiston Respublikasi soliq tizimining tarkibiy elementi hisoblanib, milliy 
daromadlarni qayta taqsimlash vositasi bo’lib xizmat qiladi. 
Mazkur soliq bevosita soliq bo’lib, uning summasi korxona xo’jalik faoliyatining pirovard 
moliyaviy natijasi bilan chambarchas bog’liqdir. 
Foyda solig’i to’lovchilari soliq solinadigan foydaga ega bo’lgan yuridik shaxslar hisoblanadi. 
Soliq to’lovchilar yilning birinchi choragi, yarim yillik, to’qqiz oylik va yil yakuni bo’yicha mustaqil 
ravishda yil boshidan boshlab o’sib boruvchi jamlash tartibida foyda solig’i summasini soliqqa tortiladigan 
haqiqatda olingan foydadan berilgan imtiyozlar va belgilangan soliq stavkalarini hisobga olgan holda 
hisoblab boradilar.