A toshmatov, sh sh. Magzumova

Psixiatriyaning tibbiy aspektlari
Barcha ruhiy kasalliklar ikki guruhga bo'linadi: ruhiy jarayonlar 
(kasalliklar) va ruhiy holatlar.
Ruhiy jarayonlaiga dinamikada rivojlanishga moyil kasalliklar kiritiladi 
(psixozlar, nevrozlar).
Ruhiy holatlarga uzoq vaqt davomida o ‘zgarmaydigan buzilishlar 
kiritiladi (psixopatiyalar, oligofreniya, demensiya).
Ruhiy faoliyatning buzilishi ruhiy jarayonlar kabi ruhiy holatlarda 
ham kuzatiladi.
Etiologiyasi bo'yicha quyidagi kasalliklar guruhlari ajratiladi:
1. Endogen — nasldan naslga o'tishga moyil kasalliklar, ularning 
patogenezi genetik buzilishlar bilan bog'langan (shizofreniya, maniakal- 
depressiv psixoz, epilepsiya kasalligi).
2. Ekzogen — tashqi muhitdan ta’sir etuvchi etiologik sabablar natijasida 
rivojlangan kasalliklar (bosh miya jarohatlari, ensefalit, alkogolizm, 
giyovandlik, toksikomaniya).
3. Psixogen — tashqi muhitning ruhiy jarohatlovchi omillari natijasida 
kelib chiqqan kasalliklar (nevrozlar, reaktiv psixozlar).
4. Som atogen (simptomatik) — bunda ruhiy buzilishlaming sababi 
somatik kasalliklar hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda ruhiy buzilishlaming statistik hisoboti uchun 10-qayta 
ko‘rilgan Kasalliklar Xalqaro Tasnifidan (M K B-10) foydalaniladi.
Ruhiy buzilishlar tashxisotining asosini klinik tekshiruv tashkil etadi. 
U bemor, uning qarindoshlari, qo‘shnilari, hamkasblari bilan suhbat 
(subyektiv va obyektiv anam nez) va bem or xulqini kuzatishni o ‘z ichiga 
oladi.
Bu bosqichda tibbiyot hamshirasining roli katta ahamiyatga ega, chunki 
u doim o bem or yonida bo'lib, ruhiy holatning o'zgarishlari haqida 
shifokorga m a’lum ot berishi va kuzatuvlar daftariga qayd etishi lozim. 
Klinik tekshiruvdan tashqari, qo'shimcha —nevrologik, somatik, bioximik, 
eksperim ental, psixologik, elektrofiziologik tekshiruv usullari ham
qo‘llaniladi.
Ruhiy buzilishlami davolash usullari ikki guruhga bo ‘linadi: biologik 
va psixologik
Biologik usullarga m edikam entoz davo, elektrotutqanoq, insulino- 
komatoz davo, fizioterapiya, parxez kiradi.
7

---

Biologik usullarning asosiysi psixotrop dori vositalarini qo‘llash 
hisoblanadi. Psixotrop dori vositalari quyidagi guruhlarga ajratiladi:
1) neyroleptiklar (am inazin, triftazin, galoperidol) va yangi avlod 
preparatlari (klopiksol, fluanksol, rispolept va b.);
2) trankvilizatorlar (fenazepam, diazepam, nitrazepam va b.);
3) antidepressantlar (tsipromil, melipramin, ludiomil, amitriptiiin);
4) psixostimulatorlar (kofein, sidnokarb, sidnofen);
5) norm otim iklar (litiy karbonat).
6) antikonvulsantlar (benzonal, karbamazepin, depakin, lamitor).
Psixologik usullarga psixoterapiyaning barcha turlari (ratsional
psixoterapiya, gipnoterapiya, guruhli psixoterapiya, psixoanaliz) kiradi.
Ruhiy kasallaming davolanish va reabilitatsiya jarayonida m ehnat 
terapiyasining ahamiyati sezilarli.