х
-
J
x d w ( x ) -
j"
x f ( x ) i l x
.
(3.8)
x
тасодифий катталикнинг квадрати уртачаси куйидаги
ифодалар буйича топилади:
| = 5 ] л y w ,
ё к н
|л--’ j =
J \ ■
’ ) ( x ) d x ■
( 3 . 9 )
Шунингдск,
х
нинг
F(x)
функцияси уртачаси \ам \исоблашипп
мумкин:
_
к
F
= ^
F(x, )Wj
ёки
,=/
(3.10)
F =
J
F(x)f(x)dx
Жуда куп \олларда уртача ^ийматдан четланишларни
Караш керак булади. Аммо, уртача четланиш ,\амма вак,т нол
к,иймат беради:
---------------
-f -
+ —
^—
(х
-
х )
-
!
(X
-
x)f(x)dx
=
J
xf(x)dx - x j f(x)dx
= . v - x = 0 .
3.11)
- +
- +
- +
Уртачадан четланиш квадратининг уртачасини тасодифий
катталикнинг дисперсияси дейилади:
Av ?
^ (л,
x ) 2 \v,
ни
Ах
2 - j
(х
х ) 2 f ( \ ) d x .
( 3 - 1 2 )
Бу ифоданииг иккаласи \ам
А х 2
=
( х
-
х ) ~ = х 2
х
’
( 3 . 1 2 ’)
куриниппа келади.
Дисиерсиядан олинган квадрат илдплш , физик кап ал и к-
лар кара.нанда, флуктуация дейилади;
55
| (Л- -
х ) 2 f ( x ) d x
(3 .1 3 )
3.2. Тансимот функциялари мисоллари
Статистиканннг асосий вазифаларидан бири тасодифий
катталиклар так,симот функцияларини аник^пашдир. Биз бир
неча мисоллар билан чегараланимиз.
1.
Пуассон тацсимоти.
Бу та^симот, масалан, мазкур
Хажмдаги молекулалар сони ёки муайян ва^тда бугланиб кет-
ган зарралар микдорини тасвирлайди. Унинг куриниши:
w(x)=( а х /х!)е~а .
(3.14)
Бундаги
а
тасодифий
х
катталикнинг
уртача
х
кийматларини ифодалайдиган узгармас сон:
а = х .
2.
Экспоненциал тацсимот
, Бундай так;симот, масалан, ра
диоактив парчаланиш, релаксацион \одисалар, молекулалар
сонининг
баландлик
буйича
узгаришини
текширилганда
уринли булади. Унинг куриниши:
f(x)=const
е_ах
(0 < х <°°)
(3.15)
Нормалаш шартидан const=oc, бинобарин,
f ix ) = J а е ~ аХ - ( 0 < х < оо
да);
( 3 . 1 5 1)
| о
( х , - ° ° < х < 0
д а ),
-
1
Бундай так^симот учун
х = —
,
шунинг учун
а
1
- -
f ( х )
= —
е х
(3.152)
х
3.
Гаусс тацсимоти.
Бу такримот
хатоликлар назариясида, газда тезлик-
лар проекциялари такримланишида,
броун \аракатида учрайди. Унинг
куриниши:
- В х 2
f(x)=const
е
(3.16)
3.1-чизма. Экспоненциал
так,симот графиги.
56
Нормалаш шарти
c o n s t = j A
ни, уртачалаш
х -
к,ийматларни беради ва узил-кесил Гаусс такримоти
f i x ) =
1
(3.161)
2 п х ‘
куриниш ни олади.
4.
Делта - функция.
8 (
х
-
а
'
о
)
куринишда
белгиланадиган
бу
функция х=хо ну^тадан
бошк,а
барча ну^таларда нолга тенг ва 1
га нормаланган.
] б ( :
Бунда
.V о
)dx
= 1,
(3.17)
+оо
J
F( x) 8( x - x 0 )dx
=
F ( x ())
■
f i x ) = S ( x - x Q) .
3.2-чизма. Гаусс так^симоти
графиги.
(3.18)
(3.19)
Бу
курил ганлардан
бошк^а
ф ункциялар
ва
такримот
к,онунлари математика ва физикада куп учрайди.
3.3. Бир неча тасодифий катталиклар учун тацсимот функцияси
Учта
x ,y ,z
мустакдл тасодифий катталикнинг бир вактда
dx,dy, dz
оралик^ларда булиш э\тимоллиги
d W(x,y, z)=d W (x)d W (y)d W (z)=f(x)f(y)f(z)dxdydz,
(3.20)
такримот функцияси
d W ( x , y , z )
f(x,y,z)=f(x)f(y)f(z)=
-
d x d y d z
(3.21)
n
та мустацил тасодифий катталиклар учун таксимот ф ункция
си «-улчовли
fix ,у ,..., t)=f(x)f(y).. .f(t)
(3.22)
57
булади. Бу ф ункциялар учун олдингидек нормалаш шарти ёзи
лади, уртача катталикларни топиш кридаларп уринли булади.
3.4. Максвелл так,симоти
Статистик ф изика тари-
хида биринчи булиб М ак
свелл идеал газ молекулала-
рининг
тезликлар
буйича
такримотини
келтириб
чикдрган. Сунгра, Болцман
бирор потенциал майдондаги
идеал газни к,араб, Максвелл
такримотини бу х,олга тад-
бик^аган. Бу такримотлардан
айрим \олларда каттик; жисм
физикасида
^ам
самарали
фойдаланилади. Ш у сабабдан бу такримотлгр билан таниш иш
керак булади.
Маълумки идеал газ молекулалари масофада узаро таъсир-
лашмайдиган, тартибсиз \аракатдаги эркин зарралар булиб,
улар тук,нашганлардагина эластик узаро таъсир юз беради. Газ
мувозанатда деб \исоблаймиз.
Тезликлар фазосида молекулани тезлиги
Do'stlaringiz bilan baham: |