А. Т. Гофуров, Ж. Толипова, С. С

Билимни мустаҳкамлаш учун саволлар.
1.
Дарсдан ташқари машгулоглар нима?
2. Дарсдан ташқари машғулотлар нима мақсадда ўтказилади?
3. Дарсдан ташқари маппулотлар қаерларда ўтказилади?
4. Дарсдан ташқари машгулотларнинг таълим-тарбиявий аҳамияти нимадан
иборат?
I
Режа:
1
. Дарслик бўйича уй вазифалари.
2. Уйда бажариладиган амалий ишлар.
Асосий тушунча ва таянч сўзлар.
Уй вазифалари турлари, дарслик бўйича уй вазифалари, амалий ишлар
бажариш, уй вазифасини тарбиявий аҳамияти.
Дарслик бўйича уй вазифалари
ўқитувчининг дарслар билан боғлиқ
бўлган амалий ва дарслик бўйича топширигини ўқувчилар уйда мустақил
бажаришларини ташкил этиш шаклидир.
Ўкувчиларнинг аксарияти дарсликлардан тўғри фойдаланишни
билмайдилар, баъзи ўқувчилар топширик ва мавзуларни дарсликдан ёдлаб
оладилар, айримлар маззуларни юзаки ўрганадилар. Уйга берилган
топширикдар ўқувчи фикрлашини фаоллаштирган, увда мустакдл ишлашга
қизиқиш уйғотган такдирдагана кўзлаган максадга эришилади. Бунинг учун
ҳар қавдай топшириқ саволлар шаклвда ифодаланган бўлиши керак,
96
ўкувчилар синфда гапириб бериш учун дарслик текстини қаторасига ёдлаб
олмасдан, ундан керакли материални танлаб олиб, уларга жавоб
тайёрлайдилар. Бунга эришиш учун дароликдага ушбу мавзуни ёдланг ёки
ўрганинг деган иборалардан воз кечиш керакдир.
Ўкувчиларнинг дарслик билан иншапшаридан асосий мақсад ўқиганларини
тушуниивдир, мантикий ўқишни билишдир, урғуни тўгри ишлатиш, қонун ва
қоидатарни аник ажрата олишдир.
Мавзулар охирида берилган саволлар ўкувчилар ишини анча
фаоллаштиради. Ўқитувчи ўзи ҳам саволлар тузиб, ўқувчиларга жавоб
топишни таклиф этадк. Берилган саволлар орасвда айниқса таққослашни
талаб этадиган саволлар алоҳида аҳамиятга касб этиб ўкувчиларнинг шахсий
кузатишларига ҳам асосланади. Тақкослаш синфдан-синфга ўтган сари
мураккаблашиб боради.
Ўкувчини таништириш ва таққослашга, ўхшаш ва фаркданувчи
белгиларни аниклашга мажбур этиш мақсадига эга бўлган уй вазифалари
матнни тушуниб ўқишларини ривожлантиради. Бундай топшириқларга мос
равишда ўқувчиларга кичик жадвал тўлдириш таклиф этилади. Мисол учун 6-
синфда куйидагича жадваллар берилиши мумкин.
Гулли ўсимликларлинг Гул тузилиши Мева хили
оилалари
Дарсяик бўйича уй вазифалари ўтилган дарсда ҳосил килинган !
билимларнигана эмас, балки ундан олдин ўзлаштирилган билимларни ҳам
мустаҳкамлаш юзасидан бўлиши мумкин.
Дарсда ўқитувчи иш услублари системаси воситасвда ўқувчиларни уйда
дарсликдан тўгри фоидаланишни ўргатиб боради, Бу услублар
куиидагилардан иборат:
 ',
Юзаки қараб чиқиш орқали дарслик материали ҳақвда дастлабки
тушунчага эга бўлишж.
Матннинг бир мунча қийин қисмларшш, таърифларни, конун, қоидаларнй,
луғатларни ўқиш ва тахлил килиш, расм, схема, жадвалларни кўриб чиқиш ва
маъносини тушиниб олиш, рақамли маълумотларга эътибор бериш.
Уқувчилар уйда дарслик билан ИЕШаганда маттши ўрганшцдан олдин,
макола ёки мавзунинг асосий қоидаларини аниқлаб олишлари ва бошқа
маълумотлардан ажратиб олишлари керак. Юкрри синф ўкувчилари
дарсликни ўқиш вақгида қисқача езиб боришлари фсйдалидир, улар ўрганган
магнни хотирада кўпроқ қолишга ёрдам беради. Дарслик мавзулари бўйича
режалар тузиш, тезис ва мақолалар ёзиш, буларнинг ҳам.маси ўкувчиларни
дарсликдан тўлароқ ва чуқурроқ фойдаланишга, уй вазифасини тушуниб
таиёрлашга ёрдам беради.
ьшшмларни мустаҳкамлашда расмлар катта аҳамиятга эга бўлади.
Уқувчилар фақат оғзаки жавоб бериб қолмай, балки айрим гулларнинг,
аиветшарнинг ва уларнинг органларининг тузилишини, схематик чизшини
ҳам оилишлари керак. Шунингдек, улар қои айланиш, нафас олиш, овқат
^азм қилиш, моддалар алмашинувини схемасини чизишни ҳам билишлари
ВДа бажариладиган амалий ишлар табиий материал бидан мустақил
ии иш бажаришни талаб этувчи ҳар хил топширикдар катта аҳамиятга