А. Т. Гофуров, Ж. Толипова, С. С

17-мавзу. Дарсдан ташқари ишлар.
Режа:
1. Дарсдан ташқари ишларнинг хусусиятлари.
2. Биологая хонаси ва тирик табиат бурчагидаги дарсдан ташқари ишлар.
3. Табиатдага дарсдан ташқари ишлар.
Асосий тушунча ва таянч сўзлар.
Дарсдан ташқари ишларнинг аҳамияти, биология хонаси, тирик табиат
бурчаги, ўқув тажриба участкасида, габиатда бажариладиган дарсдан ташқари
шшгар.
Дарсдан ташқари
ишларнинг хуеусиятлари. Дарсдан ташқари ишлар
ўкитувчииинг индивидуал ёки группали топширикдари асосида дарсдан кейин
курсни ўрганиш билан боғлик бўлган мажбурий тарзда амалий ишларни
бажаришни ташкил этиш шакли.
Дарсдан ташқари ишлар: биология хонасида, тирик табиат бурчагида, ўқув
тажриба учасгкасада бажарилади. Ўкувчиларнинг дарсдан ташқари
ишларииинг зурурлиги шуядан иборатки, ўсимликлар ва хайвонлар устида
олиб бориладиган кўпгана узоқ муддатли кузатишлар ўкув жадвалига
сиғмайди. Айрим холларда турли аобоблар ва микроскоп етишмаслига,
синфда турли топширикларни бажарилишига тўсқинлик қилади. Биологая
курсини ўрганиш давомида ҳар бир ўқувчи микроскоп билан ишлаш кўникма
малакасига эга бўлиши керак. Шунинг учун ўқитувчи навбат билан 3-5
ўқувчини дарс олдидан ёки дарсдан сўнг микроскоп билан ишлашини ташкил
этиш керак. Ўқувчилар 3-5 тадан гуруҳларга бўлиниб майца хайвонлар устида
ўқитувчи топшириғи бўйича кейинчалик дарсларяа фойдаланиладиган узоқ
муддатлибиологик кузатиш ва тажрибалар олиб борадилар. Ҳар бир ўқувчи
йил давомида бир ёки иккита дарсдан ташкари иш бажаради, уларнинг
бажарилишига ўклтувчи баҳо қўяди. Дарсдан ташқари ишлар мазмунига кўра
уйга бериладиган тажрибаларга яқин ҳисобланади. Лекин фарки шундаки уй
ишлар анча оддийрок, бўлиб, синф ўкувчилари учун бир вактда берилади.
Дарсдан ташқари ишларнинг уй ишларидан, фарқи баъзан дасглабки
характерда бўлади, яъни синфда ўрганяшдан бир неча кун, ҳафта ва хатто
бир неча ой илгари берилади.
Масалан ботаникадан
сув ўсимликлари билан тажрибалар -2ой
баргда крахмал излари ҳосил бўлиши -2 ой
поя бўйлаб сувнинг кўтарилиши -2-3 кун
Хайвонлар устида олиб бориладиган тажрибалар узоқ муддатли бўлади.
Одам ва унинг саломатлига курсидан морфологик, гистологик ва медицина
характеридаги ишлар миьлум мавзулар ўрганилгандан сўнг билимни
мусгаҳкамлаш учун ўтказилади. Кўпгина физиояогик тажрибалар, шартли
рефлекс ҳосил қилиш, авитаминоз ва бошқачар олдивдан бажарилади.
Уларнинг натижаларини дарсда кўрсатиш имкони бўлади. Дарсдан ташкари
вақтда ўкувчилар ўтказаётган барча тажрибаларнинг бориши ҳақида хабардор
бўлган ўкитувчи дарсда тажрибанинг бориши, турли боскичлардаги
ўзгаришларни намойиш қилиши, ўтказилаётган тажрибалар ҳақида ўкувчилар
ахборотини янги мавзулар баёнига киритиш имконига эга бўлади.
Кабпнетдаги