A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Kaputsin maymunlar.
 
Gandurasdan Braziliyagacha bolgan hududlarda 
tarqalgan. Ular aslida daraxtlfrda yashaydilar. Yerga suv ichish uchun tushadilar. 
Ular mevalar, hasharotlar bilan oziqlanadilar. Vazni 1100 - 3300gr, gavda uzunligi 
32 - 57sm. Urg`ochisi biroz kichik, dumining uzunligi 29 - 56 sm. Keyingi 
oyqalari biroz uzun yoki ular teng. Bashmaldog‘i kuchli rivojlangan. Qoziq tishlari 
ayniqsa erkaklarida yirik. Dumi daraxt shoxlariga ilashuvchi va spiralsimon 
o`raladi. Kaputsin so‘zi - kopyushonom g`ilofli monax-rohib degan ma‘noni 
anglatadi. Kaputsinning oq ko`krakli qo`ng`ir va qora turlari bor.(2-rasm) 
2-rasm. Kaputsin. 
Saymir yoki olmaxon maymunlar
kaputsinlardan o`zining kichikligi bilan 
farqlanadilar. Ular olmaxondan yirik bo`lmaydilar. Yungi kalta, yashil kulrang, 
qoramtir - ko`kish, sarg`ish, gavdaning pastki qismi oq sariq, dumining uchi qora. 
Quloq yunglari va ko`z atrofidagi yunglari oqish, tumshug`i qora, dumi ilashuvchi 
emas. Orqa oyoqlari oldingi oyoqlarga qaraganda uzun. Erkagi urg`ochisiga 
nisbatan yirik boladi. Qoziq tishlari kaputsinlarga qaraganda kichik. Boshining 
orqa qismi cho`zinchoq. Olmaxon maymunlar Janubiy Amerikaning Shimoliy 

---

54 
qismida yashaydi. Ular 100 va undan ortiq to`da bo`lib yashaydilar. Daryo 
atrofida, daraxt shoxlarida va yerda tez harakat qiladi. Ular bir – biriga qisilib 
uxlaydilar. Homila vaqti 168-180kun. Bolasini oldin qorin tomonida, keyin 
yelkasida olib yuradi. Saymurlar mevalar, hasharotlar, baqalar, mayda qushlar 
bilan oziqlanadilar. 

O`rgimchaksimon maymunlar
– koatalar avlodi: Shimoliy Meksikadan 
Sharqiy Braziliyagacha bo`lgan hududda yashaydi. Koatalarning gavda hajmi 
revunlar singari. Urg`ochisi erkagiga qaraganda biroz yirikroq, dumining ostki 
tomonida yunglari bo`lmaydi. Dumi 61- 92 sm uzunlikda, gavda uzunligi 34 – 
66sm yungi qattiqligi va rangi bo`yicha tur ichida bir - biridan farqlanadi. Sochi 
peshanasidan orqa tomonga, ensadan esa oldinga qarab o`sgan bo`ladi, boshini eng 
tepasida sochlar o‘zaro birlashadi. Qora qo`lli o`rgimchaksimon maymunlar yungi 
yaltiroq, qizg`ish yoki qoramtir jigarrang bo`ladi. Ular 100tagacha bo`lib yashasa 
ham urg`ochilar erkagiga nisbatan son jihatdan ko`p bo`ladi. 
O`rgimchaksimon maymunlar tez harakatchan, ular daraxtga dumi bilan 
oldingi oyog`i bilan osilib turadi. Yerda 4 oyoqlab yuradi, ba`zan keying oyog`iga 
tayanib tik turadi. Unda dumi yelkadan yuqoriga qaragan bo`ladi. Dumi beshinchi 
oyoq vazifasini o`taydi. Koatalar suvli mevalar, yong`oq, kurtaklar, gullar, 
hasharotlar bilan oziqlanadi. Homiladorligi 140 kun bo`lib, 1ta bola tug`adi va 
qornida 4 yilgacha ushlab turadi.