А. Рахмонов, Ё. Жуманазаров, С. Акбаров ёш даврлари психологияси

Ёшлик даврида йигит-қизлар камолотига учта муҳим психологик механизм таъсир 
кўрсатади; 
1) яъни меҳнат жамоаси
– меҳнат жамоасидаги психологик иқлим, маънавият олами, 
барқарормаслак, ижтимоий онг, ижтимоий қадриятлар, муайян анъаналар ва одатлар янги аъзонинг 
характерида ижобий ёки салбий ўзгаришни вужудга келтириши мумкин. Мазкур таъсир натижасида 
аста-секин умуминсоний фазилатлар таркиб топиши ёки муайян шахсий нуқтаи назар йўқолиши 
мумкин. Меҳнат жамоасига янги қўшилган аъзо унда ўз ўрни ва қадр-қимматини қарор топтириш 
учун бир қатор ён беришга, ўз маслагидан сал бўлса-да четлашишга мажбур бўлади. Бу йўл 
жамоадаги психологик иқлимга мослашиши мақсадида ички руҳий зиддиятларга, мураккаб 
кечинмаларга, унсиз туғёнга қарши қўйилган қадам ҳисобланади. Шунинг учун якка шахс 
характерини шакллантирувчи ёки унинг мустаҳкам ички ришталарини емирувчи омил меҳнат 
жамоасидаги ижтимоий фикрдир. Жамоага бўйсуниш ҳар бир аъзонинг бурчидир. 
Айрим ҳолларда кўпчиликнинг тазйиқига учраган шахсда принципиаллик, адолатлилик 
сингари ҳислар, шахсий нуқтаи назар бўшашиб қолади, натижада унда иккиланиш. туйғуси пайдо 
бўлади. 
2) оила микромуҳити
– ёшлик гаштини сураётган йигит ва қизлар ота-онасига, бува-
бувисига, опа-сингилларига, ака-укаларига, турмуш ўртоғига, фарзандларига оқилона муносабатда, 

---

91 
оила аъзоларининг ҳар бири билан тўғри мулоқотда бўлиши, муайян қоидага асосланган муомала 
қилиши шарт. Оиладаги шахслараро муносабатнинг кўлами кенглиги сабабли бир нечта босқичли 
мулоқотга асосланиш керак. Лекин оила тинчлиги, тотувлиги ва аҳиллигига халал бермаслик 
ниятида ёш йигит ва қизлар (келинлар) виждон амрига қарши хатти-ҳаракат қилишга ҳам мажбур 
бўладилар, ўз маслаклари, фикрлари, шахсий қарашларига хилоф йўл тутадилар. Дилкашлик учун 
ҳар бир оила аъзоси билан умумий «тил» топишга интиладилар. Шунга кўра оила муҳити ҳам йигит 
ва қизларнинг руҳияти ҳамда маънавиятини ўзгартирадиган омил вазифасини ўтайди.