|
Mamlakat yer
fondidan foydalanishi
Qisloq
xo’jalik
yerlaridan
foydalanishi
Sanoat
yerlaridan
foydalanishi
Tabiiy
yodgorliklar
yerlaridan
foydalanishi
O’rmon fondi
yerlaridan
foydalanishi
Aholi punklari
yerlaridan
foydalanishi
Tabiatni
muhofaza
qilish
yerlaridan
foydalanishi
Suv fondi
yerlaridan
foydalanishi
Zahira yerlar
21
2-jadval
O‘zbekiston Respublikasining yer fondi, 1.01.2016 y*.
t/r
Viloyatlar
Aholisi, ming
kishi**
yer maydoni, ming.ga
umumiy
1 kishi/ ga q.x yerlari 1 kishi/ ga ekin yerlari 1 kishi/ ga
sug‘oriladigan
ekin yerlari
1 kishi/
ga
1
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
1571,8
16100,6
10,2
5146,9
3,3
419,4
0,27
419,4
0,27
2
Andijon
2375,9
430,3
0,2
250,5
0,1
198,3
0,08
198,3
0,08
3
Buxoro
1525,9
4193,7
2,7
2902,0
1,9
199,6
0,13
199,6
0,13
4
Jizzax
1051,4
2117,8
2,0
1248,9
1,2
480,7
0,46
260,4
0,25
5
Qashqadaryo
2420,4
2856,8
1,2
2194,4
0,9
678,3
0,28
421,6
0,17
6
Navoiy
812,7
10937,4
13,5
9263,4
11,4
109,8
0,14
109,8
0,14
7
Namangan
2103,6
718,1
0,3
389,9
0,2
198,6
0,09
198,6
0,09
8
Samarqand
2907,5
1677,4
0,6
1296,8
0,4
439,9
0,15
257,0
0,09
9
Surxondaryo
1925,1
2009,9
1,0
1174,9
0,6
280,2
0,15
242,0
0,13
10
Sirdaryo
677,0
427,6
0,6
296,5
0,4
256,0
0,38
256,0
0,38
11
Toshkent
2468,0
1526,0
0,6
804,6
0,3
337,1
0,14
301,7
0,12
Toshkent viloyati
Toshkent sh.bilan
birgalikda
4608,5
1558,5
0,3
805,3
0,2
337,6
0,07
302,2
0,07
12 Farg‘ona
2878,9
700,6
0,2
314,9
0,1
249,6
0,09
249,6
0,09
13 Xorazm
1453,9
681,6
0,5
399,5
0,3
209,3
0,14
209,2
0,14
14 Toshkent shahri
2140,5
32,5
-
0,7
-
0,5
0,5
-
Jami
26312,7
44410,3
1,7
25683,9
1,0
0,15
3303,6
0,13
*
O‘zbekiston Respublikasi davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari
22
-yer resurslaring eng yirik maydonlari Qoraqalpog‘iston Respublikasi (16,1
mln. ga) keyin Navoiy (10,9 mln.ga) va Buxoro (4,2 mln.ga) viloyatlar, eng kichik
maydoni–Sirdaryo viloyatida (0,43 mln. ga);
-qishloq xo‘jalik yer turlarining yirik maydonlari Navoiy viloyatiga (9,1 mln.
ga), Qoraqalpog‘iston Respublikasiga (5,1 mln. ga) va Buxoro viloyatiga (2,9 mln.
ga), eng kichik Andijon viloyatiga (0,25 mln, ga to‘g‘ri keladi;
-ekin yerlarining eng yirik maydonlari Qashqadaryo (0,68 mln. ga), Jizzax (0,48
mln. ga) va Samarqand (0,44 mln. ga) viloyatlarida mavjud; eng past ko‘rsatkich esa
Navoiy viloyatida (0,11 mln. ga) dir;
-sug‘oriladigan yerlarning eng ko‘p maydonlari Qashqadaryo viloyatida (0,42
mln. ga), Qoraqalpog‘iston Respublikasida (0,42 mln. ga) va Toshkent viloyatida
(0,30 mln. ga); eng kam maydonlari esa Navoiy viloyatida (0,11 mln. ga);
-eng yirik solishtirma maydon (1 kishiga) Navoiy viloyatiga (13,5 ga kishi), eng
kam esa Andijon va Farg‘ona viloyatlariga to‘g‘ri keladi;
-qishloq xo‘jalik Yerlarining maksimal solishtirma maydonlari Navoiy viloyati (11,4
ga / kishi); minimal maydonlari esa Andijon va Farg‘ona (0,1 ga/ kishi), shuningdek
Namangan (0,2 g / kishi viloyatlari uchun xarakterlidir;
-sug‘oriladigan ekin Yerlarining maksimal maydonlari Sirdaryo viloyatiga (0,38
ga / kishi), Qoraqalpog‘iston Respublikasiga (0,27 ga / kishi), Jizzax viloyatiga (0,25
ga / kishi); minimal maydonlari Andijon (0,08 ga / kishi), Farg‘ona, Namangan va
Samarqand viloyatlariga (0,09 ga / kishi) to‘g‘ri keladi;
-ekin yerlarining solishtirma maydoni respublika bo‘yicha 0,15 ga / kishini va
sug‘oriladigan ekin yerlarini -0,13 ga / kishini tashkil etadi.
Demak ma’lumotlardan kurinadiki, absolyut qiymati hamda solishtirma
ko‘rsatkichlari bo‘yicha yer resurslari viloyatlar bo‘yicha notekis taqsimlangan. Bu
esa qishloq aholisini bandligida ma’lum qiyinchiliklar tug‘diradi. Bir qator
regionlarda sug‘orish suvi bilan ta’minot muammosi keskinlashmoqda. Qayd qilish
zarurki, bundan 10-15 yil oldin sug‘oriladigan yerlarning solishtirma maydonlari
respublika bo‘yicha 0,17 ga / kishini tashkil etgan, bugungi kunda esa– 0,14 ga /
kishidan kamroq. Qisqarish nainki aholi sonining o‘sishi natijasida, balki shu bilan
birga sug‘oriladigan yerlar maydonini birmuncha qisqarganligi natijasida ham ro‘y
bergan. Eng past ko‘rsatkichlar Farg‘ona vodiysi hamda Samarqand viloyatida–
0,09ga / kishi. SHu bilan birga sug‘oriladigan Yerlar sifati ham keskin pasaymoqda.
Yer fondining muhim tushunchalaridan biri yer turlarining tarkibidir. U jamiyat
tomonidan yer resurslaridan foydalanishni ko‘p maqsadli xarakterining natijasi bo‘lib
yerlardan foydalanishning oqilonaligi va samaradorligini belgilaydi. Shuning uchun
iqtisodiy tarmoqlar va umuman mamlakat miqyosida yerdan foydalanish tarkibini
maqbullashtirish muammosi vaqt o‘tgan sayin dolzarb masalaga aylanib bormoqda.
23
Yerdan foydalanish tarkibini maqbullashtirish yerni to‘la qayta tiklash jarayonini
joriy etishning tarkibiy qismi hisoblanadi hamda undan foydalanish samaradorligiga
yirik ta’sir ko‘rsatadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
