A. R. Babajanov, A. M. Muqumov, Z. X. Xafizova yerdan foydalanishda integratsion boshqaruv

Yerdan 
foydalanish 
Hayvonot 
dunyosi 
Yer ostidan 
foydalanish 
Atmosfera 
(iqlim ) 
Tabiyatdan foydalanish 
tizimi 
Tabiyatdan foydalanish kichik tizimlari

---

89 
Sug‘ogiladigan mintaqa dehqonchiligida yerdan foydalanishga suvdan 
foydalanish kichik tizimining ta’siri yer va suv resurslaridan foydalanishning o‘zaro 
bog‘liqligini aniqlaydi. Ushbu mintaqa ushbu ikkita turdagi resurslar qishloq 
xo‘jaligining ishlab chiqarish vositalaridirlar hamda bir vaqtning o‘zida cheklangan 
omillardir. Shuning uchun sug‘oriladigan yerdan foydalanish tizimini ishlab 
chiqishda yerdan va sug‘orish suvidan bir vaqtning o‘zida oqilona va samarali 
foydalanish sharti hisobga olinadi. Ushbu shart yer-suv munosabatlarini birgalikda, 
organik birlikda muvofiqlashtirish zaruriyatining hamda yerdan foydalanish va 
suvdan foydalanishni boshqarishning bir butun tizimini yaratishga erishishning asosiy 
talabidir.
Suvdan foydalanish kichik tizimi o‘z navbatida ichimlik suvi ta’minoti, 
kommunal-maishiy suv ta’minoti, sanoat suv ta’minoti,qishloq xo‘jaligi suvidan 
foydalanish kabi (2-chi darajadagi) kichik tizimlarni o‘z ichiga oladi. Qishloq 
xo‘jaligi suvidan foydalanishi tarkibiy hamda boshqarilish jihatlaridan ancha 
murakkab hisoblanadi. U esa o‘z navbatida sug‘oriladigan suvdan foydalanish va 
melioratsiya (3-chi darajadagi) kabi kichik tizimlarga bo‘linadi. Arid mintaqasidagi 
ushbu ikkala kichik tizimlar yerdan foydalanish chizimiga, shu jumladan qishloq 
xo‘jalik yerlariga, ulardan foydalanish samaradorligiga hamda tuproqlar 
unumdorligini qayta tiklashga nihoyatda yirik ta’sir o‘tkazadilar va sug‘oriladigan 
yerlardan foydalanishni boshqarishga o‘zlarining ta’sirini majburiy tarzda hisobga 
olishni talab qiladilar. 
“Atmosfera
.
Iqlim omillari” kichik tizimi ham u yoki bu tizimining tabiiy-iqlim 
sharoitlarini hisobga olish zaruriyati nuqtai nazardan yerdan foydalanishga yirik ta’sir 
etadilar. Yerdan foydalanishni boshqarishda ularni hisobga olish iqtisodiy 
mintaqalarda qishloq xo‘jalik ekinlari turlarini joylashtirish va etishtirish hududlarini 
tabiiy-iqlimiy rayonlashtirish vositasida amalga oshiriladi. 
Yerdan foydalanish tizimiga ta’sir ko‘rsatuvchi tashqi muhit omillariga mehnat 
resurslarining, moliyaviy resurslarning (kapital) mavjudligi singari jamiyatning 
iqtisodiy-ijtimoiy sharoitlarini ham kiritish maqsadga muvofiqdir. 
Tizimli yerdan foydalanish o‘zining asosiy qoidalariga-tamoyillariga mos 
tarzda amalga oshiriladi, bu esa yerdan oqilona va samarali foydalanishni 
ta’minlaydi.