Microsoft Word tajyor mahsulotlarni hisobga olish

Referat
FAN: BUXGALTERIYA HISOBI


BAJARDI: OLIMOV FERUZBEK .
TEKSHIRDI:

Tayyor maxsulot va uning sotilishini hisobga olish.


Kirish.

1. 
   Tayyor mahsulot va uning sotishni hisobga olish
   

2 Tayyor mahsulotni baholash va turkumlash.

3. 
   Tayyor mahsulotni yuklab junatishni hisobga olish.
   
4. 
   Mahsulot sotish bilan bog`liq bo`lgan davr harajatlarini hisobga olish.
   
5. 
   Maxsulotni chiqarishga sarflangan materiallarni nazorat qilish.
   
6. 
   Mahsulot sotishni hisobga olish.
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish

Tayor mahsulotni sotish va xisobga olish ishlab chiqariahning eng dolzarb vazifalaridan biri xozirgi zamondagi iqtisodiy krizis eng avvalo ishlab chiqarishga ta’sir ko’rsatadi va tayyor mahsulitni hisobga olishda qiyinchiliklar tug’diradi.
Dunyoning etakchi tahlil va ekspertlik markazlari tomonidan global moliyaviy inqiroz holatlarini va uning yuz berishi mumkin bo’lgan oqibatlariga doir materiallarni o’rganishi va umumlashtirishi natijasida bergan hulosalari:
-birinchidan, moliya-bank tizimidagi inqiroz jarayonlari deyarli butun dunyoni qamrab olayotganligi, resessiya va iqtisodiy pasayishning muqarrarligi, investisiyaviy faollik ko’lamining cheklanishi, talab va xalqaro savdo hajmining kamayishi, shuningdek, jahonning ko’plab mamlakatlariga ta’sir ko’rsatadigan jiddiy ijtimoiy talofatlar sodir bo’lishining mumkinligi;
-ikkinchidan, avj olib borayotgan global moliyaviy inqiroz jahon moliya-bank tizimida jiddiy nuqsonlar mavjudligi va ushbu tizimni tubdan isloh qilish zarurligi. Ayni vaqtda bu inqiroz asosan o’z korporativ manfaatlarini ko’zlab ish yuritib kelgan, kredit va qimmatli qog’ozlar bozorlaridagi turli spekulyativ amaliyotlarga berilib ketgan banklar faoliyati ustidan yetarli darajada nazorat yo’qligining tasdiqlanishi;
-uchinchidan, moliyaviy-iqtisodiy inqirozning har qaysi davlatdagi miqyosi, ko’lami va oqibatlari qanday bo’lishiga ta’sir etuvchi omillar, ya’ni bu avvalo shu davlatning moliya- valyuta tizimi qay darajada mustahkam ekanligiga, milliy kredit institutlarining qay darajada kapitallashuvi va tulov imkonining (likvidligi) mavjudligiga, ularning chet el va korporativ bank tuzilmalariga qay darajada qaram ekanligiga, shu bilan birga, oltin-valyuta zahirasining hajmi, horijiy kreditlarni qaytarish qobiliyati va pirovard natijada - mamlakat iqtisodiyotining barqarorligi, diversifikasiyalashuvi va raqobatga bardoshlilik darajasiga bog’liqligi;
-to’rtinchidan, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozidan imkon qadar tez chiqish, uning oqibatlarini yengillashtirish ko’p jihatdan har qaysi davlat doirasida va umuman, dunyo hamjamiyati doirasida qabul qilinayotgan chora-tadbirlarning qanchalik samaradorligiga, ularning bir-biri bilan uyg’unligiga bog’liqligi.
O’zbekistonda bozor munosabatlariga o’tishning qabul qilingan 5 tamoyili (iqtisodiyotning siyosatdan ustunligi, davlat - bosh islohotchi, kuchli ijtimoiy siyosat yurgizish, qonun ustuvorligi, bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bochkich o’tish), o’ziga hos islohot va modernizasiya modeli orqali o’z oldimizga uzoq va davomli milliy manfaatlarimizni amalga oshirish vazifasini qo’yilishi, "shok terapiyasi" kabi usullardan voz kechilishi.
" Mamlakat tijorat banklari tulov qobiliyatining yukoriligi, hususan ular aktivlari mikdorining "Fukarolarning banklardagi omonatlarini hnmoyalash kafolatlari tugrisidagi" Qonunga muvofik shakllangan zahiralarni hisobga olgan holda 13 trillion 360 milliard sumdan oshganligi bu esa aholi va hujalik yurituvchi sub’yektlarning jalb qilingan depozitlaridan tahminan 2,4 barobar ko’p ekanligi.
Bank aktivlari hajmining sezilarli darajada oshganini hisobga olib, butungi kunda respublikamizda aholining banklardagi barcha depozitlarini davlat tomonidan yo’z foiz kafolatlash ta’minlanganligi.
2006 yilda tashqil etilgan "Mikrokreditbank"ning faoliyati, uning mamlakat hududida 78 ta filiali va 270 dan ziyod minibanki mavjudligi, mazkur bank kichiq biznes va hususiy tadbirkorlik sohasini kredit bilan ta’minlashga hizmat qilayotganligi.
O’zbekiston o’zining mustaqil tarakkiyoti davrida muddatli, spekulyativ kreditdan voz kechib chet el investisiyalarini uzoq muddatli va imtiyozli foiz stavkalari buiicha jalb etish tamoyiliga doimo amal qilib kelishi.
Tijorat banklarimizning tashki majburiyatlar buiicha tulovlarining holati va hajmi masalasi buiicha hech qanday havotirning yukligi, respublikamiz bank tizimi jahon moliyaviy inqirozining salbiy ta’siri va oqibatlaridan ishonchli tarzda himoyalanganligi.
Mamlakatda chet el sarmoyasini jalb etish buiicha har tomonlama kulay shart-sharoitlar yaratilganligi, hususan, 2007-2008 yillar davomida o’zlashtirilgan chet el investisiyalari hajmi 2,5 barobardan ko’prok oshganligi.
Tabiiyki, yukorida keltirilgan misol va rakamlarda tobora chukurlashib borayotgan jahon moliyaviy inqirozi mamlakatimizga ta’sir ko’rsatmaydi, bizni chetlab utadi, degan hulosa chiqarmaslikning lozimligi, masalani bunday tushunish uta soddalik hamda kechirib bo’lmas hato ekanligi. CHunki, O’zbekiston bugungi kunda xalqaro hamjamiyatni va global moliyaviy- iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanishi.
Tayyor mahsulot deb, barcha ishlov operatsiyalaridan o`tib, Tayyor xolga keltirilgan, belgilangan davlat standarti yeki texnik talablarga javob beradigan, korxona texnik nazorati xodimlari tomonidan qabul qilingan mahsulotga aytiladi. Uning tarkibiga buyurtmachi korxonalar uchun bajarilgan ish, xizmatlar hamda ushbu korxonaga qarashli ishlab chiqarishdan tashqari xo`jaliklar uchun bajarilgan ish va xizmatlar kiritiladi.
Korxona mahsulotni isteg`molchilar bilan tuzilgan shartnomalar, reja topshiriqlari asosida bozor talablarini o`rganish kabi masalalarga katta eg`tibor bergan xolda ishlab chiqaradi

1. Tayyor mahsulot va uning sotishni hisobga olish

. Xozirgi sharoitda samaradorligi yuqori bo`lgan korxonalarning xo`jalik faoliyatini maqsadga muvofiq deb xisoblanadi. Ularda mahsulot sotish muhim iqtisodiy ko`rsatkich hisoblanadi. Materialning har bir turini tayerlash, xaqikiy tannarxini hisoblash ko`p mexrat va vaqt talab qiladi. Shuning uchun ham ko`pchilik xollarda moddiy boyliklar joriy hisobda- o`rtacha sotib olinish baxosi, reja tannarxi bo`yicha va boshqa baxolarda baxolanadi. Materiallarning xaqikiy tannarxi bilan o`rtacha sotib olinish baxosi yoki reja tannarxi o`rtasidagi farq ularning guruhlari bo`yicha aloxida analitik schyotlarda hisobga olinadi. Amaliyotda kompg`yuterlarning keng qo`llanilishi material zaxiralari har bir turining xaqiqiy tannarxini hisoblash imkoniyatini yaratadi.
Materiallar sintetik schyotida ishlab chiqarish zaxiralarining sintetik uchyoti joriy baxoda, yaoni sotib olinish (tayyorlash) reja tannarxi, yoki o`rtacha sotib olinish baxosi bo`yicha hisobga olinadi. Bunday xollarda, o`rtadaga farq «Materiallar qiymatidagi farqlar» schyotida aks ettiriladi.
Korxonalarda buxgalteriya uchyotini tashkil qilish tizimida Tayyor mahsulot, uni ortib jo`natish va sotishning uchyoti aloxida o`rin tutib, uning vazifalariga quyidagilar kiradi:

1. 
   Tayyor mahsulot harakati bilan bog`liq hamma xo`jalik operatsiyalarini hisobda o`z vaqtida va to`g`ri aks ettirish, omborlarda mahsulotning belgilangan zaxira meoyorlariga rioya qilish hamda saqlanishi ustidan nazorat olib borish.
   
2. 
   Ombordagi zaxiralarning xolatini va butligini saqlash.
   
3. 
   Ish va xizmatlarning bajarilish xajmi, Tayyor mahsulot ishlab chiqarish bo`yicha uzluksiz nazorat o`rnatish, ortib jo`natilgan va yuborilgan mahsulotlar (ish, xizmat) bo`yicha hujjatlarni o`z vaqtida va to`g`ri rasmiylashtirish, haridorlar bilan hisob-kitoblarni aniq tashkil etish.
   
4. 
   Realizatsiya qilingan mahsulotning assortiment va xajmi bo`yicha shartnoma - mol yetkazib berish rejasining bajarilishini nazorat qilish.
   
5. 
   Realizatsiya qilingan mahsulot uchun olingan tushumni, mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog`liq bo`lgan (davr harajatlari) xaqiqiy harajatlarni o`z vaqtida, aniq hisob-kitob qilish, foyda summasini aniqlash.
   

Ushbu vazifalarning muvaffaqiyatli bajarilishi korxonaning bir maromda ishlashiga, ombor xo`jaligi va mahsulot sotishni to`g`ri tashkil qilishga, xo`jalik operatsiyalarining hujjatlarda o`z vaqtida rasmiylashtirilishiga bog`liqdir.

2. TAYYOR MAHSULOTNI BAHOLASH VA UNI TURKUMLASH

Mahsulotni sotish sanoat korxonalari mablag`larining aylanishida oxirgi bosqich hisoblanadi. Sotish uchun mo`ljallangan mahsulot tovar mahsuloti deb nomlanadi. Korxona faoliyatini tavsiflovchi asosiy ko`rsatkichlardan biri tovar mahsulotini sotishdir. Tovar mahsuloti tarkibiga sotish uchun mo`ljallangan Tayyor mahsulotlar, yarim Tayyor mollar, buyurtmachi korxona va muassasalar uchun bajaril-gan sanoat harakteriga ega bo`lgan ishlar kiradi.
Baho - qiymatning puldagi ifodasidir. Uning asosini u yeki bu mahsulotni Tayyorlash bilan bog`liq ijtimoiy zaruriy mehnat tashkil etadi. Bozor iqtisodiyoti munosabatlariga o`tishdan avval sanoat mollariga belgilanadigan bahoning uch turi mavjud edi.

1. 
   Korxona ulgurji bahosi.
   
2. 
   Sanoat ulgurji baxhsi.
   
3. 
   Chakana narx.
   

Bozor iqtisodiyoti sharoitida narx turlari ko`paydi: ulgurji, chakana narxlardan tashqari yana ichki, xalqaro narxlar paydo bo`ldi. Ichki narx deganda tovarlarga davlat ichkarisida belgilangan narx. xalqaro narx deganda esa tovarlarga xalqaro bozorda belgilangan narx tushuniladi.
Bulardan tashqari amaldagi bir necha xil narxlar xaqida gapirish mumkin. Masalan, erkin narx, davlat tomonidan belgilanadigan narx, shartnoma narx va xokazo.
Bozor iqtisodiyotiga o`tish jarayonida davlat tomonidan belgilanadigan narx keskin qisqarib boradi, erkin narxning doirasi kengayib boradi. Har tomonlama mustaqillikni qo`lga kiritgan korxonalar o`z ishlab chiqargan mahsulotlarini erkin narxda, isteg`molchilar bilan kelishilgan narxda sotishga intiladilar. Kameb mollarni mol, tovar birjalari orqali sotish, kim oshdi savdosi keng rivojlanadi.
Omborga qabul qilingan va haridor korxonalarga jo`natilgan mahsulot buxgalteriya uchyotida xaqiqiy ishlab chiqarish tannarxi bo`yicha aks ettiriladi. Biroq sexlardan mahsulot omborga qabul qilinganda uning xaqiqiy tannarxi maolum bo`lmagani uchun mahsulot harakatini hisobda qabul qilingan reja tannarxi yeki ulgurji bahoda shartnoma narxda hisobga olinadi, yaoni baholanadi. Hisobot oyi davomida mahsulot reja tannarxi bilan xaqiqiy tannarxi yeki xaqiqiy tannarx bilan ulgurji baho o`rtasidagi farq aloxida hisobga olinadi.
Masalan, sentyabr oyida reja tannarxi bo`yicha 100 000 so`mlik Tayyor mahsulot ishlab chiqarildi. Ishlab chiqarilgan ushbu mahsulotning xaqiqiy tannarxi buxgalteriya maolumotiga ko`ra 98 000 so`mni tashkil qiladi. Mahsulot xaqiqiy tannarxi bilan reja tannarxi o`rtasidagi farq (iqtisod) 2000 so`mni (100000-98000) tashkil kilgan. Hisobda bu quyidagacha buxgalteriya provodkasi tuzish bilan aks ettiriladi:
D-t - 40-«Tayyor mahsulot» scheti - mahsulot reja tannarxiga (hisobot oyi davomida) - 100 000 so`m.
D-t - 40-«Tayyor mahsulot» scheti - mahsulot xaqiqiy tannarxi bilan reja tannarxi o`rtasidagi farq summasiga (xaqikiy tannarx aniqlangandan so`ng) - 2000 so`m (iqtisod).
K-t - 20-«Asosiy ishlab chiqarish» scheti - mahsulotning ishlab chiqarish xaqiqiy tannarxiga - 98000 so`m,
Tayyor mahsulot uchyotida ulturji, chakana narx va reja tannarxidan foydalaniladigan bo`lsa, u xolda jo`natilgan hamda sotilgan max-sulot xaqikiy tannarxi bilan hisobda qabul qilingan baxo o`rtasida-gi farqni aniqlash zaruriyati tugiladi. Bu quyidagicha aniqlanadi:

JO`NATILGAN TOVARLAR VA TAYYOR MAHSULOT XAQIKIY TANNARXINI HISOBLASH

t/r	Ko`rsatkichlar	hisobdaga baxo (ulgurji narx)	Xaqikiy tannarx
1	Oy boshiga omborda mahsulot koldigi	1000	800
2	Ishlab chiqarishdan hisobot oyi davomida qabul qilindi	10000	9000
	Jami:	11000	9800
3	Omborlarda oy boshiga qolgan va hisobot oyida	9800-100	9800
	omborga ishlab chiqarilgan qabul qilingan	- 40
	mahsulot xaqiqiy tannarxining hisobdagi narxiga
	nisbati
		11000
4	Jo`natilgan maxsupot	8000	7120
	Oy oxiriga omborda qolgan mahsulot	3000	2680

Tayyor mahsulotning sintetik uchyoti 40-schetda yuritiladi. Bu schetning debeti «Asosiy ishlab chiqarish», «Yerdamchi ishlab chiqarishlar» schetlarining krediti bilan, krediti esa

«Jo`natilgan tovarlar» schetining debeti bilan korrespondensiyalanadi. Joriy hisobda ishlab chiqarishdan omborlarga qabul qilingan mahsulot quyidagicha aks ettiriladi. Xaqiqiy tannarx maolum bo`lgandan keyin o`rtadagi farq summaga quyidagicha buxgalteriya provodkasi tuziladi: Tayyor mahsulot harakati uchyotini to`g`ri tashkil qilish uchun korxona tomonidan ishlab chiqiladigan buyum turlari nomining ro`yxati — nomenklaturasidan foydalanish katta ahamiyatga ega. Uni tuzish asosida Tayyor mahsulotni turkumlash, yaoni ushbu korxonada
ishlab chiqariladigan bir mahsulot turini boshqa mahsulotdan ajratib turuvchi maolum belgilari yetadi. Nomenklatura ro`yxatini tuzishda asos qilib quyidagi belgilar olinadi: model, fason, artikul, marka, sort va xokazo. Har bir mahsulot turiga nomenklatura rakami biriktiriladi va u har xil sondan iborat bo`ladi. Mahsulot nomenklaturasidan (ro`yxatdan) korxonaning quyidagi xizmatlarida foydalaniladi:

• 
  dispetcherlik xizmat turi mahsulot ishlab chiqarish grafigining bajarilishini nazorat qiladi;
  
• 
  sexlar ishlab chiqarilgan mahsulot assortimentini nazorat qilib omborga Tayyor mahsulotni topshirio`sa nakladnoy yezish uchun foydalanadi;
  
• 
  marketing bo`limi - jo`natish bo`yicha shartnomalarni bajarish imkoniyatini nazorat qilish uchun;
  
• 
  buxgalteriya - Tayyor mahsulotning analitik uchyotini yuritish, umumiy maolumotlar va hisobotlar tuzish uchun foydalaniladi.
  

3. Tayyor mahsulotni yuklab junatishni hisobga olish.

Korxona mahsulotni isteg`molchilar bilan tuzilgan shartnomalar, reja topshiriqlari asosida bozor talablarini o`rganish kabi masalalarga katta eg`tibor bergan xolda ishlab chiqaradi. Xozirgi sharoitda samaradorligi yuqori bo`lgan korxonalarning xo`jalik faoliyatini maqsadga muvofiq deb xisoblanadi. Ularda mahsulot sotish muhim iqtisodiy ko`rsatkich hisoblanadi.
Korxonalarda buxgalteriya uchyotini tashkil qilish tizimida Tayyor mahsulot, uni ortib jo`natish va sotishning uchyoti aloxida o`rin tutib, uning vazifalariga quyidagilar kiradi:

1. 
   Tayyor mahsulot harakati bilan bog`liq hamma xo`jalik operatsiyalarini hisobda o`z vaqtida va to`g`ri aks ettirish, omborlarda mahsulotning belgilangan zaxira meoyorlariga rioya qilish hamda saqlanishi ustidan nazorat olib borish.
   
2. 
   Ombordagi zaxiralarning xolatini va butligini saqlash.
   
3. 
   Ish va xizmatlarning bajarilish xajmi, Tayyor mahsulot ishlab chiqarish bo`yicha uzluksiz nazorat o`rnatish, ortib jo`natilgan va yuborilgan mahsulotlar (ish, xizmat) bo`yicha hujjatlarni o`z vaqtida va to`g`ri rasmiylashtirish, haridorlar bilan hisob-kitoblarni aniq tashkil etish.
   
4. 
   Realizatsiya qilingan mahsulotning assortiment va xajmi bo`yicha shartnoma - mol yetkazib berish rejasining bajarilishini nazorat qilish.
   
5. 
   Realizatsiya qilingan mahsulot uchun olingan tushumni, mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog`liq bo`lgan (davr harajatlari) xaqiqiy harajatlarni o`z vaqtida, aniq hisob-kitob qilish, foyda summasini aniqlash.
   

Ushbu vazifalarning muvaffaqiyatli bajarilishi korxonaning bir maromda ishlashiga, ombor xo`jaligi va mahsulot sotishni to`g`ri tashkil qilishga, xo`jalik operatsiyalarining hujjatlarda o`z vaqtida rasmiylashtirilishiga bog`liqdir.
Korxona mahsulotni isteg`molchilar bilan tuzilgan shartnomalar, reja topshiriqlari asosida bozor talablarini o`rganish kabi masalalarga katta eg`tibor bergan xolda ishlab chiqaradi. Xozirgi sharoitda samaradorligi yuqori bo`lgan korxonalarning xo`jalik faoliyatini maqsadga muvofiq deb xisoblanadi. Ularda mahsulot sotish muhim iqtisodiy ko`rsatkich hisoblanadi.
Korxonalarda buxgalteriya uchyotini tashkil qilish tizimida Tayyor mahsulot, uni ortib jo`natish va sotishning uchyoti aloxida o`rin tutib, uning vazifalariga quyidagilar kiradi:

1. 
   Tayyor mahsulot harakati bilan bog`liq hamma xo`jalik operatsiyalarini hisobda o`z vaqtida va to`g`ri aks ettirish, omborlarda mahsulotning belgilangan zaxira meoyorlariga rioya qilish hamda saqlanishi ustidan nazorat olib borish.
   
2. 
   Ombordagi zaxiralarning xolatini va butligini saqlash.
   
3. 
   Ish va xizmatlarning bajarilish xajmi, Tayyor mahsulot ishlab chiqarish bo`yicha uzluksiz nazorat o`rnatish, ortib jo`natilgan va yuborilgan mahsulotlar (ish, xizmat) bo`yicha hujjatlarni o`z vaqtida va to`g`ri rasmiylashtirish, haridorlar bilan hisob-kitoblarni aniq tashkil etish.
   
4. 
   Realizatsiya qilingan mahsulotning assortiment va xajmi bo`yicha shartnoma - mol yetkazib berish rejasining bajarilishini nazorat qilish.
   
5. 
   Realizatsiya qilingan mahsulot uchun olingan tushumni, mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog`liq bo`lgan (davr harajatlari) xaqiqiy harajatlarni o`z vaqtida, aniq hisob-kitob qilish, foyda summasini aniqlash.
   

Ushbu vazifalarning muvaffaqiyatli bajarilishi korxonaning bir maromda ishlashiga, ombor xo`jaligi va mahsulot sotishni to`g`ri tashkil qilishga, xo`jalik operatsiyalarining hujjatlarda o`z vaqtida rasmiylashtirilishiga bog`liqdir.

4. Mahsulot sotish bilan bog`liq bo`lgan davr harajatlarini