A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim fakulteti

3. Mutaxassislik fanlarinio‘qitishni og‘zaki usullari.
Materialni og‘zaki bayon qilish. Bu metod o‘quv materialini shunday bayon 
qilishni nazarda tutadiki, buning natijasida yangi texnika, texnologiya tushuncha 
lari ochib beriladi, mashinalar, texnologiya va texnologik jarayonlari haqidagi 
texnik-iqtisodiy ma’lumotlar o‘rganib chiqiladi, umuman texnologiya usullari va 
topshiriqlarini bajarish yuzasidan tushuntirishlar beriladi. Bu metod asosida 
o‘qituvchining jonli so‘zi yotadi, bu so‘z esa larga kuchli hissiy ta’sir ko‘rsatadi, 
ularning tasavvurini boyitadi, ijodiy fikr yuritishga undaydi, ko‘pgina shaxsiy 
ijobiy sifatlarni tarkib toptirishga yordam beradi. 
Bayon qilinayotgan materiallarning tushunishi uchun qiyin bo‘lgan, yangi 
ma’lumotlar xabar qilingan, texnologiya usullarini bajarish yo‘llarini tushuntirib 
berish talab qilingan hollarda og‘zaki bayon qilish metodidan foydalaniladi. 
O‘qituvchi og‘zaki bayon qilish jarayonida o‘z yozuvlari, hisoblar, hisob-kitoblar, 
eskizlardan keng foydalanadi. Uquv materialini o‘zlashtirish uchun talabalar 
o‘tilgan mavzu yuzasidan haqiqiy tayyorgarlik darajasiga ega bo‘lishlari kerak. Bu, 
esdan chiqarib yuborilgan narsalarni so‘rash yoki qayta tiklash yo‘li bilan oson 
aniqlanadi. 
O’quv materialini bayon qilish muntazam, mantiqan izchil va tugallangan bo‘ 
lishi kerak. Bunda ular materialni oson anglab olishlari uchun o‘qituvchi bilan o‘z 
tushuntirishini larga savollar berish bilan bo‘lib turishi, ularning o‘zlashtirishini va 
diqqatini tekshirishi kerak. 
Og‘zaki bayon qilish metodi ayrim kamchiliklarga egadir (ba’zi talabalarning 
passivligi va ularning darslardan yaxshi o‘zlashtirmasligi kuzatiladi), natijada 

---

o‘qituvchi ko‘pincha darsning o‘zlashtirilishi jarayonini tez boshqarish imkonidan 
mahrum bo‘lib qoladi. Bu kamchiliklarga barham berish uchun darsda muammoli 
savollar berish (ya’ni bular shunday savollarki, ularga oxirida o‘qituvchining o‘zi 
tuliq javob qaytaradi), shuningdek, ko‘rgazmali qo‘llanmalarni namoyish qilish, 
texnologiya hujjatlarini, kinematik sxemalarni tahlil qilish, hisob-kitoblar o‘tkazish 
maqsadga muvofiqdir. 
O‘qituvchi larga berish mumkin bo‘lgan savollarni, ularning shubhalari va 
e’tirozlarini oldindan ko‘ra olishi, o‘zi savollar qo‘yib ularga javob qaytarishi 
kerak. Kirish va joriy instruktajlarni o‘tkazish vaqtida, texnologiya ta’limi dars 
larida o‘quv materialini og‘zaki bayon qilishdan keng foydalaniladi. Tajribali 
o‘qituvchilar odatda gapni mashg‘ulot mavzusi, uning ayrim muhim masalalari 
bilan qisqacha tanishtirishdan boshlaydilar. Masalan, har bir stanokni, mashinani 
o‘rganish vaqtida o‘qituvchi larni bu stanok va mashinaning vazifasi bilan tanish 
tiradi. SHundan keyingina ularning tuzilishi va ishlash prinsipini tushuntirshga 
o‘tadi, ularda bajariladigan texnologiya jarayonlarini bayon qiladi. Ta’limning 
og‘zaki uslublari qatoriga ma’ruza hikoya, suhbat, kabilar kiradi. 
Ma’ruza. Og‘zaki ta’lim metodlaridan biri sifatida ma’ruza hikoyadan ko‘ra 
kattaroq hajmli, mantiqan murakkab tuzilish, obraz, isbot va umumlashmalarga ega 
o‘quv materialini bayon qilishni ko‘zda tutadi.
Suhbat metodi o‘qituvchining ta’lim oluvchilar bilan so‘zlashuvi, munozara, fikr 
almashinuvini ifodalaydi. Suhbat ta’lim oluvchilarni dalillar tizimi, yangi tushun 
cha yoki qonuniyatni o‘zlashtirishga turtki beruvchi, puxta o‘ylangan savollar 
ketma-ketligi asosida tashkil etiladi. Materialni og‘zaki bayon qilish metodlariga 
bir qator talablar qo‘yiladi.