A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika

Konfidensiallik.  Konfidensiallik  malumotlar  oqimini  passiv  xujumlardan  ximoya  kilishga 
xizmat kiladi. Axborotlar mazmunining muximliligiga karab ximoyaning bir necha satxlari o’rnatilishi 
mumkin.  Keng manodagi  himoya xizmati ixtiyoriy ikkita foydalanuvchi  o’rtasida uzatiluvchi  barcha 
malumotlarni malum vakt mobaynida ximoyasini taminlashi lozim. Masalan, agar ikki tizim o’rtasida 
virtual  aloka  o’rnatilgan  bo’lsa  bunday  keng  manodagi  ximoya  foydalanuvchilar  malumotlari 
uzatilgandagi  xar  kanday  yukolishlarga  to’siq  bo’la  oladi.  Tor  manodagi  ximoya  xizmati  aloxida 
axborotni  yoki  xatto  axborotning  aloxida  kismini  ximoyasini  taminlay  oladi.  Ammo  bunday 

---

158 
 
choralarning samarasi keng manodagi himoya xizmatiga nisbatan kam, ularni amalga oshirish esa bazida 
murakkab va qimmat bo’lishi mumkin. 
Konfidensiallikning  yana  bir  jixati  malumotlar  oqimini  uning  analitik  tadqiq  qilinishidan 
himoyalashdir. Analiik tadqiq deganda aloqa tizimsidagi axborotlar tavsifiga taalluqli axborot manbaini, 
adresatni, axborotlar uzatiladigan chastotani, axborotlar o’lchamini va x. buzg’unchi tomonidan bilishga 
o’rinish tushuniladi.  
Autentifikasiya.  Autentifikasiya  xizmati  axborot  manbaini  ishonchli  identifikasiyalashga 
mo’ljallangan. Masalan, biror xavf to’g’risida signal berilganida autentifikasiya xizmatining vazifasi bu 
signalning  manbai  haqiqatan  ham  signal  uzatuvchi  ekanligini  tekshirishdan  iborat  bo’ladi.  Tashki 
interaktiv aloqada, masalan, terminal yordamida bosh uzelga ulanishdagi servis xizmatining ikki jihatini 
ajratish  mumkin.  Birinchidan,  bog’lanish  o’rnatilishida  autentifikasiya  vositalari  aloqada  ishtirok 
etuvchilarning  xaqiqiy  (ekanliklariga)  kafolat  berishi  lozim.  Ikkinchidan,  keyingi  malumot 
almashinuvida  bu  vositalar  malumotlar  oqimiga  qandaydir  uchinchi  tomonning  aralashishiga  yul 
qo’ymasligi lozim.  
Yaxlitlik.  Yaxlitlik  konfidensiallik  kabi  axborotlar  oqimiga,  aloxida    axborotga  yoki  xatto 
axborot qismiga taalluqli bo’lishi mumkin. Bu xolda xam jami oqimni ximoyalash maqsadga muvofiq 
hisoblanadi. Axborot yaxlitligini bog’lanishlar asosidagi ximoyalovchi vositalar axborot oqimi bilan ish 
ko’radi va qabul qilingan axborotlarning uzatilganiga kamaymasdan, qo’shilmasdan dastlabki uzatish 
ketma-ketligi  buzilmasdan,  qaytarishlarsiz  aniq  mos  kelishi  kafolatini  taminlaydi.  Bu  vositalar 
malumotlar  buzilishi  ximoyasini  xam  taminlaydi.  Shunday  qilib,    axborot  yaxlitligini  bog’lanishlar 
asosidagi  ximoyalovchi  vositalar  axborot  oqimini  modifikasilashdan  xamda  xizmat  ko’rsatishdagi 
xalallardan ximoyalovchi vositalarni o’z ichiga oladi. 
Axborot yaxlitligini bog’lanishlar o’rnatilmagandagi ximoyalovchi vositalar aloxida axborotlar 
bilan ish ko’radi va axborotlarni faqat modifikasiyalaщdan ximoyalashni taminlaydi.  
Yaxlitlikni ximoyalovchi vositalarning aktiv xujumga karshi turishi hisobga olinsa buzilishlarni 
oldini  olish  emas,  balki  buzilishlarni  aniqlash  muxim  xisoblanadi.  Yaxlitlikning  buzilishi 
aniklanganidan so’ng bunday xizmat faqat buzilish sodir bulganligini xabarlashi mumkin, buzilgan yoki 
yuqolgan axborotni tiklash esa boshqa programm vositalari yoki operator tomonidan amalga oshiriladi. 
Umuman, avtomatik tiklash vositalaridan foydalanish afzal xioblanadi.