A qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

AVLIYO SHOH QALANDAR BOBO. SHoh Qalandar boboning maqbarasi Xiva shahrining Deshon qal’asida, Ota xovuzining g‘arbiy qismida joylashgan. XVI asrning 1894 yy Rahmatulla yasavulboshi tomonidan qurila boshlagan. Keksa avlod vakillarining aytishlaricha, XVI asr o‘rtalarida yashab o‘tgan shohlikni tark etib o‘ziga qalandarlikni, islom dini yo‘liga umrini baxsh etishni afzal bilgan noma’lum shoh qabri ustiga qurilgan binodir. Uning asl ismlari Faxriddin bo‘lib, XVII asrlarda Buxorodan Xivaga kelib, shohlikni tashlab atrofiga bir qancha beklarni yig‘ib, qalandarlik libosini qiygan va Xiva shahrining Sayid Mohi Ro‘yi Jahon maqbaralarini janubiy tamonidan qalandarxona tashkil qilgan. U vafot qilganidan keyin qabri ustida maqbara va uning yonida masjid, madrasa va minora qurilib, katta kompleks vujudga kelgan. Maqbara ilgari ziyoratxona va ikkita qabrxonadan iborat bo‘lgan. Hozirgi kunda undan faqat gumbazli va baland peshtoqli ziyoratxona saqlanib qolgan. Binoning hozirgi ko‘rinishi Xiva xoni Olloqulixon davrida bunyod etilgan. Maqbara atrofida qabriston paydo bo‘lib, hozirda bu qabriston xarakatdan to‘xtagan. Bu joy bir necha bor qisqa va mukammal ta’mirlangan. Keyinchalik shu erda istiqomat qilgan kishilar Faxriddinga “SHoh Qalandar” (Qalandarlar SHohi) deb laqab qo‘yishgan. XIX asrlarda SHoh Qalandar bobo maqbarasi ustida Xiva xoni Muhammad Raximxonning vaziri Muhammad YAqub Mehtar uning qabri ustida katta peshtoqli xonaqo va gumbaz qurdirgan. SHundan keyin bu qabr katta ziyoratxonaga aylangan. Tug‘-a’lamlar osilib, tevaragida qorixona masjid qurilgan.

Ayrim rivoyatlarga qarganda SHoh Qalandar bobo Xiva xoni Muhammad Raximxon Feruzning singlisi Bikajon Bikaga uylangan, lekin u kishi farzand ko‘rmagan, natijada “Tarki dunyo” qilib, barcha mol-mulklarini sotib, qalandarxona ochib, o‘zi shu erda yakka yashagan. Xotini Bikajon Bika uning qabri yaqinida o‘z nomidan SHoh Qalandar bobo uchun katta madrasa, masjid va minora bunyod qildirib, nomini abadiylashtirgan.

Xozirgi kunda SHoh Qalandar bobo maqbarasi, uning atrofida dafn qilingan kishilarning qabrlari va Bikajon Bika qurdirgan madrasa, masjid va minora saqlanib, bugungi kunda SHoh Qalandar bobo majmuasi deb ataladi.