А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

3.4. Қайта тараш пилтасини шакллантириш. Қайта тараш 
машинасининг унумдорлиги. 
Ҳар бир қисмдан чиқаѐтган порция ол динги порция устига 
маълум бир узунликда (уланиш узунлигида) жойлашади ва б у 
узунлик уланиш узунлиги деб ҳам аталади.
.
max
.
сам
o
сам
n
c
L
l
E
F
L
L
L







---

141 
Тарамни бир цикл давомида самарали узатиш машина ишчи 
органлари кинематикасига боғлиқ бўлиб, турли моделдаги 
машиналар учун турлича бўлади.
L
n
= 85-160 мм. L
сам.
= 36-110 мм.
Тарамнинг чизиқий зичлиги.
)
(
100
)
100
(
.
.
текс
L
L
Т
у
L
F
Т
T
сам
n
n
сам
х
тарам





Тарамнинг тузилиши бир текис -равон бўлиши учун қуйидаги 
икки шарт бажарилиши керак: 
1)
Ажралиш жараѐнида порциянинг чўзилиш и доимий бўлиши, 
шундагина силжиш узунлиги бир хил бўлади.
Самарали узатиш узунлиги битта порциянинг орқа ва олдинги 
толаларга силжишига мос ҳолда ўрнатилиши зарур бўлади.
Бу икки шарт бажарилиб бир текис тарам -порция ҳосил
қилиш учун 
 
o
сам
E
F
L


5
,
0
 
қилиб танланиши керак бўлади.
Иккала учлари таралган толалар тутамчалари бир оз силжиб, 
бир-бирининг устига қўйиб уланади, натижада узлуксиз тарам 
ҳосил бўлади.
Ҳар бир тутамча бир-бирига нисбатан силжиб, олдинги 
тутамчанинг устига S масофада жойлашади. Бу масофа уланиш 
узунлиги дейилади. Ҳар бир алоҳида тутамчанинг узунлигини L 
билан, иккита порция ўртасидаги оралиқ d билан белгиланади.
Тарамнинг пилтага айланиши (пилта шаклланиши) давомида, 
тарамдаги 
толалар 
зичлагичнинг 
бир 
четга 
силжи тиб 
ўрнатилганлиги туфайли лоток сиртида турлича узунликдаги 
йўлни босиб ўтади ва маҳсулотнинг текисланиш даражаси ошади.

---

142 
103-расм. Пилта шаклланиш параметрлари
Қайта тараш жараѐнининг жадаллиги бир қанча омилларга 
боғлиқ. Уларнинг асосийлари: тараш органлари игналарининг 
ингичкалиги, 
уларнинг 
зич 
ўрнатилганлиги, 
келаѐтган 
маҳсулотнинг қалинлиги, структураси, машин анинг иш режими, 
тараш карралиги, тараш даражаси. Ушбу параметрлар тўғри 
танланса, маҳсулот сифатли бўлади, пилта кўп, таранди кам 
чиқади.
Қайта тараш жараѐнининг самарадорлиги тарам сифатига, 
толаларнинг сараланишига, тозаланишига ва уларнинг тўғриланиб, 
бир-бирига параллеллашига ка тта таъсир қилади.
с
кг
у
Т
а
n
F
х
б
/
,
100
)
100
(
1000
60
А 
2




бу ерда: F – таъминлаш узунлиги, мм
n
б
– тароқли барабаннин г айланишлар частотаси, мин
-1
a
– таъминлаш органлари сони
T
x
– холстчанинг чизиқий зичлиги, ктекс
у
- таранди миқдори, %
 
Қайта тараш жараѐнининг самарадорлиги. 
Қайта тараш жараѐнининг самарадорлиги тарам сифатига, 
толаларнинг 
сараланиб 
аралаштириш 
ҳодисасига, 
толаларнинг 
тозаланишига ва уларнинг тўғриланиб, бир-бирига параллеллашишига 

---

143 
катта таъсир қилади. Юқорида айгган эдикки, саралаб аралаштириш 
ҳодисаси унча аниқ бўлмайди, тарамда калта толалар ва тарандида 
узун толалар ҳам бўлади. Назарий ишлар шуни кўрсатдики, ноаниқ 
гуруҳга ажралган толалар ҳам бўлар экан. Шунга қарамай, қайта тараш 
жараѐнида толаларнинг модаль ва штапель узунлиги 1,5—2 мм ортади, 
толаларнинг узунлик бўйича бир текислиги яхшиланади, калта толалар 
миқдори камаяди. 
11-жадвал 
Пахта, холстча ва тарандидаги толаларнинг узунлигини текшириш 
натижалари 
Маҳсулот 
Модаль 
узунлиги, 
мм 
Штапель 
узунлиги, 
мм 
База, % 
Узунлиги 
20ммгача 
бўлган калта 
толалар 
миқдори, % 
Холтсча (қайта тарашдан 
олдин) 
26,7 
30,7 
32,48 
20,6 
Пилта (қайта тарашдан 
кейин) 
28,2 
31,8 
35,14 
6,7 
Таранди 
19,2 
23,6 
34,02 
56,2 
Қайта тараш машинасининг унумдорлигини ошириш мақсадида 
юқорида айтилгандек тароқли барабанча айланиш частотаси