А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

Ип ўралиб тўлган найчаларни урчуқлардан автоматик равишда 
чиқариб олиш 
Авваллари йигириш машиналарининг найчалари ипга тўлгандан 
кейин уни чиқариб олиш ва унинг ўрнига буш найчаларни ўрнатиш 
қўлда бажарилар эди. Шу сабабли машина бекор туриб қолиши 
натижасида унинг иш унуми камайиб кетарди. Тўлган найчаларни 
чиқариб олиш ва уларнинг ўрнига бўш найчаларни ўрнатиш 
автоматлаштирилиши маҳсулот сифати ва меҳнат унумдорлиги 
ошишига олиб келмоқда.
Бу мослама қуйидаги жараѐнларни бажаради: ип ўтказилган 
югурдакни ҳалқанинг орқа томонига ўтказиб қўяди; машинанинг ҳар 
бир томонидаги ип тўлган найчаларни урчуқлардан чиқариб олади; 
урчуққа ўралган ипни кесиб, учини то янги ўрнатилган найчага 
ўрагунча 
ушлаб 
туради; 
бўш 
найчаларни 
урчуқларга 
кийгизади; чиқариб олинган ипли найчаларни машинанинг охирига
келтиради. Махсус мосламалар автоматни маълум ҳолатда тутиб 
туради ва у компьтер дастурлари ѐрдамида бошқарилади.
196 - расм. Ҳалқали йигириш машинасида тўлган найчани автоматик 
алмаштириш қурилмасининг ишлаши. 

---

269 
Ҳалқали йигириш машинасида тўлган найчани автоматик алмаштириш 
қурилмаси қуйидагича ишлайди (196-расм): 1- Найча тўлгач машина аста 
секинлашади ва алмаштириш қурилмаси ишга тушади. 2- Ип тўлган найча 
қўрилма ѐрдамида урчуқдан чиқарилади ва ташувчи транспортерга қўйилади. 
3- Транспортердан олинган бўш найча урчуққа кийгизилади. 4- йигириш 
жараѐни бошланади қурилма ишини тугатиб машина пастки қисмига қайтиб 
жойлашади ва транспортердаги тўла найчалар кейинги жараѐнга узатилади. 
Йигириш машиналарида ишлаш ва уларга техник 
хизмат кўрсатиш 
Йигириш машиналарида йигирувчи-операторлар ишлайди. Цехлар 
маълум миқдорда машиналари бўлган участкага (комплектга) 
бўлинади. Ҳар бир комплектда 30 дан ортикқ йигириш машиналари 
бўлади. Йигирувчиларнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: 
1.
Узилган ипларни улаш, ғалтакда пилик тугаганда уларнинг ўрнига 
тўла ғалтаклар қўйиш. Бу операцияларга йигирувчининг тахминан 
30% иш вақти кетади. 
2.
Машинанинг маълум қисмларини вақт-вақти билан тозалаб туриш. 
Бу иш соатлик график бўйича бажарилиб, унга йигирувчининг 
тахминан 50% иш вақти кетади. 
3.
Иш ўрнини тозалаб туриш. 
4.
Смена охирида тоза машина ва иш ўрнини сменани қабул қилиб 
олувчига топшириш. 
Машинада йигириб олинаѐтган ипнинг чизиқий зичлигига 
(номерига) қараб, битта йигирувчи 1200-2000 та урчуқга хизмат 
кўрсатади. 
Йигириш цехи (комплект) да уста ѐрдамчиси бўлиб, у операторлар 
ишларини, машиналар ҳолатини кузатади ва режа ҳамда маҳсулот 
сифати учун жавобгар ҳисобланади. 
Булардан ташқари, йигириш цехида машиналарни тозалаб 
турадиган 3—5 кишилик бригада ҳам бўлади. Улар машиналарни 

---

270 
тозалаб, унинг ҳолатини аъло даражада сақлашлари керак. 
Машиналарнинг техник ҳолати яхши бўлса, оператор кўп машинада 
ишлай олади, машинанинг иш унуми, мехнат унумдорлиги юқори 
бўлади. Бундан ташқари, ишлаб чиқариш маданияти қанча юқори 
бўлса, корхона шунча самарали ишлайди.