A. P. R im k ev ic h

b = 
5  m   boMgan 
te p a lik d a n   tu sh ad i  va  tep alik   aso sid an   s = 3 5   m   g o rizo n ta l 
yoMni bosib o ‘tib to ‘xtaydi.  Ishqalanishni  b u tu n  yoM  davom ida 
b ir xil  d eb hisoblab,  ishqalanish  k o effitsiyentini to p in g .  S h u n - 
ga  o ‘xshash  usul  b ilan   ta jrib a d a ,  m a sa la n ,  g u g u rt  q u tisi  va 
chizgMch  orasidagi  ish q alan ish   koeffitsiy en tin i  toping.
3 9 4 .  Ish q a la n ish   k o effitsiy e n tin i  an iq la sh   u c h u n   7 1 -  a 
ra sm d a   ta s v irla n g a n   q u rilm a d a n   fo y d a la n ild i.  m   m assali 
b ru so k n i  qoM b ilan   ushlab tu rib ,  ip g a   M   m assali y u k   osiladi, 
s o ‘ngra  b ru so k   q o ‘yib  y u b o rilad i.  Y u k   b a la n d lik   b o ‘y ich a
62

---

7 1 -  rasm .
h  m asofa  pastga  tu sh a d i,  b u n d a   b ru so k n i  tek islik d a  /  m aso ­
faga siljitadi  (71-  b rasm ).  Ishqalanish  koeffitsiyenti  p  ni hisob- 
lash  fo rm u lasin i  keltirib  ch iq arin g .  Iloji  b o ‘lsa,  sh u n d a y  tajri- 
ban i  bajarib  k o ‘ring.
395*.  M assasi  10 kg b o ig a n  c h a n a  balandligi 5  m  boMgan 
te p a lik d a n   tu sh ib ,  g o rizo n ta l  jo y d a   to ‘xtadi.  B ola  c h a n a   sir­
p a n ib   tu sh g an   ch iziq   b o by ich a  c h a n a n i  o ‘sh a  tep alik k a  olib 
ch iq q a n id a   q an d a y   m in im al  ish  b ajaradi?
39 6 .  D in a m o m e trg a   i p  y o rd a m id a   m ah k am lab   (b irik - 
tirib )  q o ‘yilgan  m assasi  m   boMgan  b ru so k   (7 2 -  rasm )  qoM 
bilan  to rtila d i;  b u n d a   d in a m o m e trn in g   k o ‘rsatishi  F   yozib 
o lin ad i  va  p ru jin an in g  c h o ‘zilishi x  chizgMch  bilan  oM chanadi 
( d in a m o m e tr   s h k a la si  b o ‘y ic h a ).  S o ‘n g ra   b ru s o k   q o ‘yib 
yuboriladi  va  u  to ‘x tagunga  q a d a r  oMgan  yoMi  /  oM chanadi. 
Ғ,  x  va  / ni  bilgan  h o ld a  b ru so k  va  ta x ta   o rasidagi  ishqalanish 
koeffitsiyenti ц ni  to p ish   m u m k in .  Ish q alan ish  koeffitsiyentini 
hisoblash  fo rm u lasin i  keltirib ch iq arin g .  Iloji  boMsa,  tajribani 
bajarib  k o ‘ring.  (P ru jin an i sh u n d ay  c h o ‘zish  lozim ki,  d in a m o ­
m e tr  prujinasi  toMiq  q isq arg a n id a n   keyin  b ru so k   y an a  b iro r 
m asofa  oMsin.)
3 9 7 .  M assasi  80  kg  boMgan  p a ra sh u tc h i  m u allaq   tu rg an  
v erto ly o td an   sakradi  va  p a ra sh u t  o ch ilg u n g a  q a d a r  200  m 
yoM  o ‘tib ,  tezligi  50  m /s   ga  y e td i.  S h u   yoMda  h a v o n in g  
q arsh ilik   kuchi  bajargan  ishni  to p in g .
7 2 -  rasm .

---

3 9 8 .  M assasi  2 t  boMgan  sam o ly o t g o rizo n ta l  y o ‘n alish d a 
50  m /s   tezlik d a  h a ra k a tla n m o q d a .  U  420  m   b a lan d lik d an  
dvigateli o ‘chirilgan  holda pasaya bordi va ae ro d ro m  yoMkasiga 
y etg an d a  tezligi  30  m /s   boMdi.  D vigateli  ishlam agan  h o ld a 
uchish vaqtida havoning qarshilik  kuchi bajargan  ishni  aniqlang.
3 9 9 .  C h a n a   b ila n   u n d ag i  o d a m n in g   u m u m iy   m assasi 
100  kg.  S hu  c h a n a   balandligi  8  m  va  uzunligi  100  m  boMgan 
tep alik d an  sirpanib tu sh m o q d a. A gar boshlangM ch tezlik  nolga 
te n g  boMib,  tep alik   o xirida  c h a n a n in g  tezligi  10  m /s  ga yetsa, 
ch a n an in g   harakatiga o ‘rtach a  qarshilik  kuchi q a n c h a  boMadi?