|
y ig ‘ish chizmalari
deb ataladi.
Har qanday mashina va mexanizm juda ko‘ p xilma-xil detallardan
yig'ilgan bo‘ ladi. Detallaming har biri o ‘ z o‘ miga qo‘ yilsagina mashina
ishlaydi. Har bir detalni o ‘ z o ‘ m iga qo‘ yish uchun barcha detallaming
y ig ‘ ilgan holdagi chizmasi b o‘ lishi kerak. Har qanday mashina y ig ‘ ish
chizmalari yordamida yig ‘ ib tayyorlanadi.
Y ig ‘ ish chizmalarini tuza oladigan va ulami o ‘ qiy biladigan insonlar
y ig ‘ ish chizmalari yordamida mashina detallarining harakatini, ular o ‘ zaro
qanday ishlashini kuzata oladilar. Y ig ‘ ish chizmalaridan faqat mashinalami
yig‘ ishda emas, balki ulardan joriy va kapital ta’ mirlashda, buzilganda esa
ulami tuzatishda va yangi ixtirolar qilinganda foydalaniladi.
Eshik, deraza romlaming burchaklari mustahkam bo‘ lishi uchun birida
o ‘ yiq, ikkinchisida turum yasaladi. So‘ ngra ular bir-biriga kiritilgandan
keyin yanada mustahkam bo‘ lishi uchun yelimlab yopishtirishdan tashqari
kichkina silindrik teshik ochib mix cho‘ p qoqib qo‘ yiladi. Shunda y ig ‘ ish
chizmasi hosil bo‘ ladi. Oddiy y ig ‘ ish chizmalarida boltli birikma, vintli
birikma, parchin mixli birikmalar tasvirlangan bo‘ lib, unda yonma-yon
joylashgan detallar qirqimda ikki tomonlama shtrixlanadi.
233
Buyumlarning o ‘ ziga qarab y ig ‘ ish chizmalarini tuzish ko‘ pincha
o ‘ qish jarayonida bajariladi. Buyumning o ‘ ziga qarab uning yig'ish
chizmalarini quyidagi tartibda tuzish mumkin.
1. Buyum diqqat bilan ko‘ zdan kechiriladi: uning vazifasi, ishlash
prinsipi va konstruktiv xususiyatlari aniqlanadi.
2. Buyum yig ‘ ma birliklar va detallarga ajratiladi. Buyum tarkibiga
kiruvchi barcha detallaming shakllari, elementlari, ularning bir-biri bilan
o‘ zaro birikishi usullari aniqlanadi. Tarkibi bir necha yig‘ma birikmalardan
tashkil topgan buyumlarning har bir y ig ‘ ma birligi alohida-alohida
detallarga ajratilgani ma’ qul.
3. Buyumning tarkibiga kiruvchi y ig ‘ ma birikmalar va barcha
detallaming spetsifikatsiyasi tuziladi.
4. Buyumning tarkibiga kiruvchi har bir standart boimagan detaining
eskizi tuziladi.
5. Buyumning asosiy va q o ‘ shimcha tasvirlari soni, ko‘ rinishlar,
qirqimlar, kesimlari belgilanadi.
6. Buyumning murakkabligi va katta-kichikligiga qarab uning
masshtabi tanlab olinadi. Chizmalami buyumning haqiqiy kattaligida
(1:1 masshtabda) tasvirlash eng qulay va afzalroq bo‘ ladi.
7. Q og‘ ozning formati tanlab olinadi. Q og‘ ozning ramka chiziqlari
ingichka qilib chiziladi. Asosiy yozuv va spetsifikatsiyaga jo y qoldiriladi.
8. Chizma q o g ‘ ozi yuzasida ko'rinishlar rejalashtiriladi, har bir
tasviming simmetriya o ‘ qlari o ‘ tkaziladi. Har bir ko‘ rinishi, qirqim va
kesimlari, shuningdek, qo‘ shimcha ko‘ rinishlarining joylanishi aniqlanadi.
9. Chizmaning barcha qirqim va kesimlari bajariladi hamda shtrixovka
qilinadi.
10. Chizmaning oichamlari va zarur hollarda detallaming o'tkazish
usullari qo‘ yiladi.
11. Chizmaning kontur chiziqlari y o ‘ g ‘ onlashtiriladi, avval simmetriya
o ‘ qlari va oicham chiziqlari, aylana va egri chiziqlar yo‘ g ‘ onlashtiriladi.
Asosiy yozuv, spetsifikatsiya chiziqlari y o ‘ g ‘ onlashtiriladi, detallaming
bir-biriga tutashgan joylarid a gi kontur chiziqlarning y o ‘ g ‘ on ligi
o‘ zgartirilmasdan, bir xil y o ‘ g ‘ onlikda chiziladi.
12. Detallaming pozitsiya nomerlari qo‘yiladi.
13. Chizmalaming asosiy yozuvi va spetsifikatsiyasi t o i g ‘ aziladi.
234
Detal eskizini bajarish. Chizmachilik asboblari ishlatilmasdan va
masshtabga rioya qilmasdan buyumning nisbatlarini saqlagan holda ko‘ zda
chamalab, bajarilgan chizma
eskiz
hisoblanadi.
Eskizlar detallaming ish chizmalarini tuzish uchun material bo‘ lib
xizmat qiladi. Eskizlar, shuningdek, buyumlar va detallarni loyihalashda,
ulami ta’ mirlashda qo'llaniladi hamda detaining o ‘ ziga qarab tuziladi.
Ishlab chiqarishda, ba’ zi hollarda, detallar bevosita eskiz bo‘ yicha ham
tayyorlanadi. Shunga ko‘ra, eskizda detaining ish chizmasida beriladigan
barcha ma’ lumotlar berilishi shart. Eskizda tasviming kattaligi detaining
oMchamiga, murakkabligiga va chizma q o g‘ ozining bichimiga qarab
chiziladi, hamma kerakli o ‘ lchamlari, belgilari, texnik talablari va boshqa
ma’ lumotlami yozishga imkon berishi lozim.
Eskizlami quyidagi tartibda chizish tavsiya etiladi:
- eskiz chizish uchun detalga moslashtirib chizma bichimi tanlanadi
va bichim hoshiyasi, asosiy yozuv o ‘mi belgilab chiqiladi;
- detaining tashqi va ichki qiyofasi yaxshilab o ‘ rganiladi va
ko‘ rinishlar soni aniqlanadi. Bosh ko‘ rinishning o ‘ mi unga nisbatan boshqa
ko‘ rinishlaming joylari belgilab chiqiladi. Bu yerda detalga beriladigan
o ‘ lchamlarga jo y qoldirilishi hisobga olinadi;
- detaining tashqi qiyofasi barcha ko‘ rinishlarda ingichka chiziqlar
bilan chizib chiqiladi;
- detaining ichki qiyofasi ham qirqimni hisobga olgan holda barcha
ko‘ rinishlarda chizib chiqiladi;
- zarur bo‘ lgan qirqim (kesim)lar bajariladi;
- talab qilinadigan barcha o ‘ lchamlari qo‘ yib chiqiladi;
- ortiqcha chiziqlar o ‘ chirilib, chizma chiziqlari ustidan yurgizib
chiqiladi va chizma taxt qilinadi;
- asosiy yozuv yoziladi, chizma yana bir marta tekshirib chiqiladi va
u taxt qilinadi (9.1-rasm).
235
Do'stlaringiz bilan baham: |
