A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

K onstruktorlik hujjatlarining turlari. 
Konstruktorlik hujjatlariga 
grafikaviy va matnli hujjatlar kiradi.
Bu hujjatlar orqali detal tuzilishini, ta’mirlanishini, ishlatilishini bilish 
mumkin. Quyida b a’zi konstruktorlik hujjatlari keltirilgan.
1. D etal chizm asi
- detal tasvirini va uni tayyorlash uchun zarur 
b o ‘lgan m a’lumotlami o ‘z ichiga oladi.
2. Yig'ish chizmasi
- buyumning tasviri hamda uni tayyorlash, yig‘ish 
va nazorat qilish uchun zarur bo‘lgan m a’lumotlami o ‘z ichiga oladi.
3. Umumiy ко ‘rinish
c/»'zma.«-buyumning asosiytarkibiyqism larining 
o ‘zaro bog‘lanishini va buyumning ishlash prinsipini aniqlovchi hujjat.
4. Nazorat chizma -
buyumning geometrik shakli va tarkibiy qismlarini 
aniqlovchi hujjat.
J. 
Gabarit chizm a
- buyum ning soddalashtirilgan tasviri va uning 
gabarit, o ‘matish va biriktirish o ‘lchamlari keltirilgan hujjat.
6. M o n taj chizm a
- buyum ni o ‘rnatish uchun kerak b o ‘lgan 
m a’lumotlami o ‘z ichiga oladi.
7. Sxema —
buyumni yoki uning qismlari va ulaming o‘zaro bog‘lanishi 
shartli tasvirlar, belgilar bilan ko'rsatilgan hujjat.
8. Spetsifikatsiya
- y ig ‘m a birlik, kom plekt va kom plekslam ing 
tarkibini aniqlovchi hujjat.
K onstruktorlik hujjatlari bajarish usuliga k o ‘ra quyidagi turlarga 
bo ‘linadi.
1. Originallar
- yastalgan materialda bajarilgan hujjat b o ‘lib, ular asl 
nusxa tayyorlash uchun m o‘ljallanadi.
2. A sl nusxalar -
k o ‘plab nusxa k o ‘chirish im konini bajaradigan 
m aterialda tayyorlangan b o ‘lib, m as’ul shaxslam ing asl imzolari bilan 
rasmiylashtirilgan hujjatdir.
3. Dublikatlar —
asl nusxalardan olingan bo‘lib, asl nusxalam i qayta 
tiklash va nusxa k o ‘chirish imkoniyatini beradigan hujjat.
4. Nusxalar —
asl nusxa yoki dublikat bilan bir xillikni saqlab qolgan 
bo‘lib, buyumni loyihalashda, ishlab chiqarishda, ta’mirlashda foydalanish 
uchun m o‘ljallangan.
10

---