A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

OOS Г 5264-80T5-PJ-^ 6-50Z10tTT— r
POST 5264-8 0 Г5 -t±6-50Z100
b)
T5- h.6-SOZ100
V/
7.20-rasm 
7.21-rasm
153

---

я
Chizmada hamma choklar bir xil va bir tomoni bilan tasvirlangan 
boisa, bunday choklarga tartib raqamlari belgilanmaydi va bir chokning 
belgisi qo ‘yilib, qolganlaridan tokchali chetga chiqarish chiziqlari 
chiqariladi (7.22-rasm).
Buyumning barcha choklari bir xil payvandlash turi 
va usuli bilan bajarilsa, ulaming harfiy belgilari asosiy 
belgilashda har bir chokning belgisida ko‘rsatilmasdan, 
balki bu to‘g‘rida texnikaviy talablarda ko'rsatma beriladi.
Uchma-uch ulash
- chokning kuchaytirgichi olib 
tashlansin, chokning g ‘adir-budurligi old tomonida - 
Rr
20mkm.,
orqa tomonda -
Rz SOmbn
(7.23-rasm, 
a).
U stm a-u st ulash q ir r a la r i
- ta y y o rlan m ay
тж
1
/
mexanizatsiyalashtirilgan yoy yordamida himoya gazlarida
7.22-rasm 
elektrodni eritib, yopiq b o'lm agan chiziq b o ‘yicha 
joylashgan chokning bajarilishi, chokning kateti 5 mm.
(7.23-rasm, 
b).
Burchakli ulash
- payvandlanadigan ulamalaming uchlarini yo‘nib, 
elektrod bilan elektr-shlak usulida payvandlash, chok kateti 22 
mm.
(7.23- 
rasm, 
c).
Г
CffQ *ггУ  
n_____
V fa 
\ C9* 4
20
\
Hl-YA-Jb>5o 
\H hYA -Jt\5= i
FS1
U T
*
/
С 
^— т-
-----
T 5 -e i-b .6 -5 0 zm
\TS-aJ-ib6-50Zldd 
e
/
q
^ /
Y
Ж
7.23-rasm
154

---

Tavrli ulash -
qirralari tayyorlanmay shaxmat tartibida uzuq-uzuq ikki 
tomonlama, qo‘lda yoy yordamida himoya gazlarida erimaydigan metall 
elektrod bilan yopiq chiziq bo'yicha chokning bajarilishi, chokning kateti 
5 mm, payvandlanadigan qismi uzunligi 50 mm, qadami 100 mm (7.23- 
rasm, 
d).
Yakka payvand nuqtali ustma-ust ulash.
Flus ostiga yoy yordamida ulash.
Elektr-parchin diametri 0 11 mm. 
Chokning kuchaytirilishi olib tashlansin. Sirtning g ‘adir-budurlik parametri 
Rz SOmkm.
li chok bajarilsin (7.23-rasm, 
e).
Kontaktli uZuq-uzuq ustma-ust 
ulash - payvand chokning eni 6 mm, payvandlanadigan qismi uzunligi 50 
mm, qadami 100 mm (7.23-rasm,/).
Payvandlab ishlanadigan yig‘ma birikma (buyum)ning ish chizmasini 
bajarishda shu buyumga kiruvchi hamma detallaming chizmalari alohida- 
alohida chiziladi va buyum chizmasida payvandlash hamda ularga ishlov 
berish uchun zarur bo‘ladigan o‘lchamlarigina ko‘rsatiladi.
N am unali chizma. 
Grafik vazifa sharti:
payvandlash yordamida 
tayyorlangan «Tayanch» nomli yig‘ma birlikning ishchi chizmasi taxt 
qilinsin (7.24-rasm). Ushbu payvand chokli birikmaning ishchi chizmasi 
quyidagi bosqichlarda bajariladi.
1-bosqich.
Dastlab, buyumning ortogonal proyeksiyasi chiziladi. 
Ortogonal proyeksiyada zarur qirqimlar bajariladi (7.24-rasm, 
a).
2-bosqich.
Keyin buyumning aksonometrik proyeksiyasi quriladi 
va maqsadga muvofiq qirqim bajariladi (7.24-rasm, 
b
). Ortogonal va 
aksonometrik proyeksiyalarda bajarilgan qirqimda kesuvchi tekislik iz 
qoldirgan har bir detal yuzasi alohida yo‘nalishda shrixovkalanishi lozim. 
Aks holda buyumning chizmasini o ‘qishda xatolikka yo‘l qo‘yish mumkin.
3-bosqich.
So‘nggi bosqichda buyum yig‘ish chizmasi taxt qilinadi. 
Ya’ni buyumning tarkibiy qismlarining o ‘lchamlari yetarli darajada 
qo ‘ yiladi va payvand choklariga uning parametrlari yozib qo ‘ yiladi. Bizning 
misolimizda 2 ta burchakli va 2 ta tavrli payvand chok yordamida birikma 
hosil qilingan. Unda asos plitaga ikkita prizmatik devor burchakli payvand 
chok yordamida payvandlangan. Mazkur devorlarga ikkita silindrik vtulka 
tavrli payvand chok yordamida payvandlangan (7.24-rasm, 
с
).
7.3-jadvalda payvand chokli birikmalarga variantlar berilgan.
155

---