A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

w
B D
Ш
М2?
M YT
-
тлЪаШу yontnh transfttrm otori 
М П ~ mahffll/y ycritiih (a/nphfijnrst 
M W - /nahotlft yonOsh viftvehoteit
HOB
\
_\
w
к/г
О-
-7г
т £ Г
HI2
10.4-rasm
З о
О
- в
м г у
BD
va 
ND
viklyuchatellari stanok ham da sovutish nasosini 
tarmog‘idan uzib qo‘yish va ulash uchun xizmat qiladi. Asosiy dvigatel 
kontaktorlar 
В
va Я orqali aylanish yo‘nalishi o ‘zgartirilib turadi. Asosiy 
dvigatel va moylash nasosi dvigateli orasidagi blokirovkalash (to‘siqlik 
qilish) boshqarish zanjiridagi kontaktor С orqali amalga oshiriladi, ya’ni 
moylash nasosi dvigatelning kontaktori ulanmasdan oldin asosiy dvigatelni 
ulash mumkin emas. Rele 
RH
elektr tarmog‘ida kuchlanish yo‘qolganda 
stanokni tokdan uzib qo‘yadi. Tok paydo bo‘lgandan keyin u o‘z-o‘zidan 
unga ulanmaydi. Shunday ma’lumotlarga ega boigandan so‘ng sxemani 
o‘qish osonlashadi.
Stanok barabanli pereklyuchatel 
B V
bilan bog‘langan bo‘lib, u dasta 
bilan boshqariladi. 
B V
pereklyuchatelning vaziyati 0 (nol) boig an d a 
kontaktorlar 
1 va 2
o ‘zaro bog‘lanib, 
KR
kuchlanish relesiga tok beradi 
va o‘zidagi kontaktorlar orqali sxemani normal ish bilan ta’minlash uchun
3, 5,
7 kontaktorlarga kuchlanish uzatiladi. Pereklyuchatelning dastasi 
V
vaziyatga o ‘tkazilsa, bir vaqtning o ‘zida kontaktorlar 
3-4, 7-8
ulanadi. 
Hamda ish to‘g ‘ri yo‘nalishda boshlanadi. Shunda, dastlab, kontaktor 
С
ulanib, asosiy kontaktor bilan moylash nasosi dvigatelini ishga tushiradi. 
To‘g ‘ri yurish kontaktori 
В
yordamchi kontaktorlar vositasida ulanadi.
291

---

Pereklyuchatel dastasi 
H
vaziyatga qo‘yilganda, asosiy dvigatel teskari 
yo‘nalishda ishga tushadi.
Talabalar yuqorida bayon etilgan sxema turlaridan biriga oid grafik 
vazifa bajaradi.
N am una chizma. 
Grafik vazifa shard: tikuv mashinasining yaqqoi
tasviriga binoan uning kinematik sxemasi tuzilsin
(10.5-rasm).
T ikuv m ash in asin in g sxem atik chizm asi yaqqoi tasv ird a 
oddiylashtirilgan. Sxemani asosiy val 
1
ning o ‘ng tomoniga tasmali uzatma 
2
va shuningdek, dvigatel 
1
ni chizishdan boshlaymiz. Tasmali uzatmadan 
keyin asosiy val chizilib, u krivoship 
3
bilan chegaralanadi. Krivoship va 
yugurdak 
5
barmoqlariga shatun 
4
ulanadi. Keyin nina vali 
II
chizilib, 
nina tutgich 
6
va nina 7 tasvirlanadi. So‘ngra asosiy val bo‘yniga shatun 
8
ulanadi. Shatun 
8
tebranma val 
IV
bilan bog'Ianadi. Tebranma val 
I V
dagi 
vilka 
9
polzun 
10
ga kiydiriladi. 0 ‘z navbatida polzun moki vali 
III
va 
moki 
11
ni harakatga keltiradi. Pirovardida tikilgan choklar sozlagichi 
12
chizilib, chizma taxt qilinadi va uning eksplikatsiyasi tuziladi (10.6-rasm).
292

---