A n V a r c h o r iy e V

qaddas voqealar» qobig'idan chiqishga ulgurmagan edi. Tarix
zamonning buyuk voqealarini o'ziga mujassamlashtirgan edi, xolos.
Faqat Renessans davrida «dunyoviy», «muqaddas» tushunchalari
alohida reallik sifatida talqin etila boshladi.
Insonning ma’naviy dunyosi, uning ruhiy olamining shakl-
lanish jarayoni muammolari, o'rta asrning mashhur xristian
faylasuflaridan biri, sxolastikaning yirik namoyandasi Foma Akvin-
skiyning1 ham diqqat markazida bo'ldi. Akvinskiyning fikriga
muvofiq, insonda mavjud bo'lgan xislatlar, fazilatlar, qobiliyat-
laming eng oliysi aqldir. Inson aql yordamida yaxshi va yomon,
ezgulik va johillikning farqiga boradi. Insondagi o'sha aql-nazariy
va amaliy ko'rinishlarda namoyon bo'ladi. Amaliy aql deganda,
nazariy yo'l-yo'riq, fikr-mulohazalar emas, balki kundalik tur-
mush uchun zarur bo'lgan xulq-atvorni bajarishga qaratilgan
faoliyat tushuniladi.
Foma Akvinskiyning tushuntirishicha, qalb inson hayotining
barcha jabhalari shakllanishida asosiy tamoyil vazifasini bajaradi.
T o m iz m n in g aso sch isi, o rto d o k sa l sx olastika sistem asin in g b u n y o d k o ri, o ‘rta
a srn in g m a s h h u r faylasufi, ilo h iy o tch isi F o m a A kvinskiy 1225 yoki 
1226-yiIda 
J a n u b iy lta liy a n in g A k u in o q ish lo g ‘i y aq in id a tav a llu d to p d i. D o m in ik a n c h i A lbert 
B u y u k d an saboq oldi. 1567-yiIda katolik ch erk o v in in g «beshinchi o ‘qituvchisi» d eb
ta n o lin d i. 1224-yilning 7 -m a rtid a Ja n u b iy Italiy ad ag i F o ssan u v a m o n a s tirid a vafo t 
e td i. U n in g diniy, falsafiy q a rash la ri «T eologiya to 'p la m i» , «M ajusiylarga q arsh i 
t o ‘plam » asa rla rid a b a y o n etilg an .

---