A n V a r c h o r iy e V

Qarang: 
Abu Nasr Forobiy.
Fozil odamlar shahri. Toshkent, 1993, 165—166-
betlar.

---

fozil odamlar jamiyatini qurish deb biladi. 
0
‘sha jamiyat bunyod- 
korining o‘zi qanday insoniy fazilatlarga, xislatlarga ega bo‘lmog‘i 
kerak? Fozil odamlarning turmush tarzi qanday tamoyillar asosi­
da shakllanmog‘i darkor? degan savollarga javob izlaydi. Ushbu 
savollarga javob bermoq uchun, eng aw alo, insonning o'zini, 
uning tabiatiga xos xususiyatlarni bilish lozim. Inson tabiatini 
o ‘zgartirish, ya’ni uni yaxshilik, ezgulik prinsiplari asosida tar- 
biyalash yo'llarini aniqlash zarur, degan xulosaga keladi. 
0
‘z 
navbatida inson tabiatini o'zgartirish orqali jamiyatni inson man­
faatlari tomon burib yuborish, buning uchun esa jamiyatni idora 
qilishning to ‘g‘ri vositalarini izlab topish, fuqarolaming xulq- 
atvorlari, xatti-harakatlarini ijtimoiy adolat normalari asosida 
tartibga solish darkor, degan g‘oyani bayon etadi. Bir ibora 
bilan aytganda, Forobiyning tushuntirishicha, inson farovon- 
Iigini ta ’minlamoq uchun jamiyat hayotining barcha jabhalarida 
ijtimoiy adolat prinsiplari ustuvor bo ‘lmog‘i zarur.
0 ‘rta asr musulmon faylasuflari orasida Abu Nasr Forobiy 
birinchilardan bo‘lib jamiyatning kelib chiqishi, uning maqsadi 
va vazifalari haqida izchil ta ’limot yaratdi. Forobiyning fikriga 
asosan, odam lar o ‘zlarining moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini 
qondirish uchun turli jamoalarga birlashganlar. Odamlar jamoa- 
sini boshqarishda ijtimoiy adolat prinsiplari, normalariga rioya 
qilish darkor ekanligini qayta-qayta takrorladi1. Jamiyatni boshqa­
rish m exanizm ini insonparvarlashtirish rahbarlar, yo‘lbosh- 
lovchilaming roli beqiyos ekanligini har tomonlama isbotlab, 
jamiyatni adolatli boshqarishda davlat boshliqlari uchun zarur 
bo‘lgan asosiy fazilatlar, xislatlami aniqlab berdi2.
Davlat boshlig‘ining eng zarur fazilatlari sifatida: muloha- 
zali bo‘lishni, adolatparvarlikni, kamtarlikni, haqiqatni sevish 
va eng asosiysi, aqlli boMishni alohida qayd etdi. Lekin bunday 
fazilatlar bir kishida mujassam b o ‘lishi mumkin emasligini 
tushunib yetgan Forobiy, yuqorida sanab o ‘tilgan fazilatlarni 
o ‘zida mujassamlashtirgan bir necha shaxslar birgalashib, dav-