A n t ik d a V r fa L sa fa si

Qadimgi Misr fani, mifologiyasi va old falsafasi. 
Hozirda 
M isming barcha fir’avnlari-shohlari to‘g‘risida m a’lumotlar bor. Misr 
tarixi Qadimgi, 0 ‘rta va Kichik xoqonlikka bo‘linadi. Qadimgi xoqonlik 
eramizgacha bo‘lgan 2900-2200-yillarni o‘z ichiga oladi. 0 ‘rta xoqonlik 
IX-XVI dinastiyalaridan tashkil topib, 2200-1600-yillami, yangi 
xoqonlik esa XVII-XX dinastiyalaridan tarkib topib, 1600-1100-yillarni 
qamrab oladi. Mustaqil Misr tarixi XXVI dinastiya (665-525-y) bilan 
tugaydi. Bu davrda Misr markazi Sais bo‘lgan. Shuning uchun ham 
XXVI - dinastiyadagi Misr Sais Misri deb ataladi.
Misr tarixiga oid manbalar, asosan, papirusdagi ieroglif matnlardan 
iborat bo‘lib, ular garchi loy singari mustahkam bo‘lmasa-da, Misming 
qurg‘oq 
iqlimida yaxshi 
saqlanadigan 
bo‘lgan. 
Qadimgi 
Misr 
qo‘lyozmalari hozirgacha topilmoqda. 
Ular orasida “Piramidalar 
matnlari”, “Sarkofaglar haqidagi matn”, “OMiklar kitobi”, “№ 10188 
sonli Britaniya papirusi”, London, Moskva va Berlin matematik 
papiruslari va boshqalar bor.
Ilm-fan kurtaklari. 
Qadimgi Misr fani rivoji piramidalar misolida 
ko‘zga yaqqol tashlanadi. Ulaming eng ulkani Xeops piramidasi bo‘lib, 
uning balandligi 146 metrdir. U 2,5 mln. ohak va granit toshlaridan 
(bloklaridan) qurilgan bo‘lib, har biri 2,5 tonnadan 54 tonnagacha 
og‘irlikka ega. Bu piramida 20 yil davomida 30 ming kishining mehnati 
bilan qurilgan. Shuningdek, 36 ta original matematik qo'Iyozma 
saqlangan. Ulardan 16 tasi eramizgacha bir minginchi yildan aw al 
yozilgan. Bularning mazmunini amaliy matematika masalalari: ba’zi kasr 
sonlami surati 1 bo‘lgan kasr sonlarga ajratish, ax+bx+...+nx = R chiziqli
32 Э пос о Гштьгамеше. -M -JI.: 1961. - С . 57-58.
26

---

tenglama ko‘rinishidagi vazifa (“xau”-uyum), maydonlar va hajmlami 
hisoblash tashkil etadi. Piramidalar qurilishida misrliklarga 1000000 soni 
m a’lum bo‘lgan.
Eramizgacha bo‘lgan ikki minginchi yil boshida silindirsimon 
uyning hajmini hisoblashgan. Misr matematiklari “h” qiymatini 3,16 deb 
qabul qilishgan. 7 nonni 8 kishiga bo‘lish masalasi yechimi ham 
qiziqarlidir. Har bir ishchi nonning 7/8 qismini oladi deyish foydasiz, u 
ko‘rinishda kesib bo‘lmaydi. Shuning uchun uni uch kasr yig‘indisi 
ko‘rinishida olishgan, ya’ni 4ta nonni yarimtadan bo‘lishgan (har bir 
ishchiga yarimta non), ikkita non to ‘rt qismga boiinadi (har bir ishchiga 
chorakta non) va qolgan bir non sakkiz qismga bo‘linadi va natijada, 
masala quyidagicha yechimga ega boLladi: 1/2 +1/4 + 1/8.
Misrlik astronomlar osmonni kuzatishgan, u amaliy ahamiyatga ega 
bo‘lgan. Masalan, Nil daryosining har yilda toshishi Misr osmonida eng 
yarqin yulduz - Siriusning paydo bo‘lishiga to ‘g‘ri kelgan. Misrlik 
olimlar ekliptika — Quyoshning yulduzlar to‘plamidagi ko‘rinishidan 
kelib chiqib, uni 12 qismga boMishgan va ular yig‘indisi Zodiakni, ya’ni 
“hayvonlar doirasi”ni hosil qiladi, deb hisoblashgan. Ekliptikadagi har 
bir yulduzlar turkumiga qandaydir bir hay von nomi berilgan. 1,5 ming 
yil davomida Misr olimlari 373 marta Quyosh, 832 marta Oy tutilishini 
kuzatishgan.
Qadimgi Misr kalendari 12 oydan tashkil topgan bo‘lib, ularning har 
birida 30 kun bo'lgan. Yil boshida hech bir oyga kirmaydigan beshta 
muqaddas kun bo'lgan. Keyinchalik Quyosh-Oy kalendari yaratiladi. Oy 
kalendarini Quyosh kalendariga moslashtirish uchun har 25 yilda 13-oy 
qo‘shilgan. Sutka vaqti Suv va Quyosh soatlari bilan oMchangan.
Qadimgi Bobilda ham, Qadimgi Misrda ham ilm bilan shug‘ullanish 
kohinlaming ishi deb sanalgan.