A. N. Norchayev, T. B. Sadikov, M. Z. Nurfayziyeva mintaqaviy turizm

12.5. O‘zbekistonda ekoturistik rayonlashtirish

O‘zbekiston ekologik turizmni (ekoturizm) rivojlantirishni keng imkoniyatlariga ega. Turizmni bu sohasini rivojlantirish uchun rayonlashtirishni amalga oshirish katta ahamiyatga ega. Ekologik turizm nuqtai nazardan ekoturistik rayonlashtirish – ma’lum bir hududni uning ekoturistik holati, imkoniyati va kelajak istiqbollariga ko‘ra ajratishdir.

12.2- jadval


O‘zbekistonning turli hududlarida turizmni rivojlantirish imkoniyatlari¹³

		Shahardan	Qishloq	Odamlar
Turizm turlari	Shahar	10-20 km	joylari	yashamaydigan
		uzoqlikda		hududlar
Tarixiy – taniShv	3	2	1	0
Arxeologik turizm	2	3	3	2
Ekologik turizm	0	2	2	3
Sarguzasht turizmi	1	2	2	3
Fermerlik yoki qishloq turizmi	0	2	3	1
Suv (dengiz) turizmi	0	0	2	3
Etnografik turizm	1	2	3	0

13. 
    N.Tuxliev, T.Abdullaeva. Natsionalnыe modeli razvitiya turizma. T.: 2016
    

85

Kongress – biznes turizm	3	1	1	0
Ixtisoslashgan turizm	1	2	2	2
Kurort va sanotoriyalar	1	3	3	3
Diniy turizm	3	3	2	0
YOshlar turizmi	1	2	2	3
Gerontologik turizm	2	3	2	1
SHop – turlar	3	2	1	0

Izoh: 3 - yuqori darajada imkoniyat, 2 - o‘rta darajada imkoniyat, 1 - past darajada imkoniyat, 0 – umuman imkoniyatning yo‘qligi.

Ekoturistik rayonlashtirishning ilmiy asosi sifatida qo‘yidagi geoekologik tasnifiy belgilar olindi:

x har bir tabiiy geografik kompleks qaytarilmas ekoturistik imkoniyatlarga, ya’ni regionallik xususiiyatlariga ega ;

x ekoturistik obyekt chegarasi doimo ham ma’muriy chegara to‘g‘ri kelavyermaydi, ya’ni tabiiy geografik kompleks ta’sir doirasida turadi va Shning
uchun ham undan kompleks foydalanish imkoniyati ochib berilishi lozim. Tabiatga uyushtirilgan sayyohlik mohiyatida tabiatni muhofaza qilish, turistlarning ekologik ongi va madaniyatini ko‘tarish, buzilgan tabiat komplekslarini qayta tiklash masalalari turishi lozim;

x ekoturistik rayonlarning iqtisodiy samaradorligini oshirish va uning jozibadorligini namoyon etish uchun ekoturstik marShrutlar, tarixiy, tabiiy, ma’naviy-ma’rifiy, diniy kabi turistik sayohatlar bilan birga olib borish imkoniyatlarini hisobga olish, ekoturistlarni milliy g‘oya ruhida tarbiyalash imkoniyatini yuzaga chiqarish va h.k.

Yuqorida aytib o‘tilgan ilmiy prinsip va asoslarga binoan A.Nig‘matov va

N.SHomuratovalar O‘zbekiston hududini 14 ta ekoturistik rayonga ajratgan..

I. Ustyurt ekoturistik rayoni. Ustyurt - O‘zbekistonning shimoliy-g‘arbi –

Qoraqalpog‘istonda joylashgan plato (yer yuzasi kam parchalangan yassi tekislik). Uning maydoni juda katta (200 ming km² ), yo‘llari asfaltsiz, o‘nqir-cho‘nqir yo‘llardan iborat bo‘lgani uchun ham ekoturistik marShrutlar “djip ” rusumdagi mashinalar, samolyot yoki vertolyotlarda olib borilgani maqul. Ustyurtning sayyohlarni o‘ziga jalb qiladigan ekoturistik obyektlariga :

86

• 
  “chink”- dunyoda eng katta va yagona 60-150 metrlik tik qoyali jarlar bilan o‘ralgan plato, doimiy oqar suvlarga ega bo‘lmagan, lekin yer osti suvlariga ega supasimon tekisligi;
  

• 
  davolash xususiyatiga ega bo‘lgan juda katta (1000 km²) tuzli Borsakelmas sho‘rxoki. Unda o‘simlik dunyosi deyarli yo‘q. Osh tuzi va balchiqli tuzning qatlami 16-27,5 m gacha boradi. YAngi ochilgan Qo‘ng‘irot soda zavodi aynan Borsakelmas tuzlari xisobiga qurilgan ;
  

• 
  neolit davridan qolgan “ustyurt makoni”. Unda 60 yaqin qadimiy odamlar yashagan tabiiy obyektlar aniqlangan. Ularning ichida ham tarixiy ham ekoturistik ahamiyatga moyili “Tempa” makoni bo‘lib, undan arxeolog S.P. Tolstov boshchiligidagi Xorazm ekspedisiyasi 1300 dan ortiq chaqmoqtosh qurollari topilgan.