A muxitdinov, O. K. Qosimov

XII.2. Oldingi va orqa o‘qdagi maksimal tormoz momentlari
Avtomobilning agregat, uzel va tizimlari og‘ ir sharoit uchun hisob- 
kitob qilinadi, chunki og‘ ir sharoitda ishlay oladigan agregat va tizimlar 
boshqa sharoitda ham bemalol o ‘z vazifasini bajaradi.
Tormoz boshqarmasi uchun og‘ ir sharoit bo‘ lib, avariya rejimidagi 
tormozlanish hisoblanadi, chunki yo‘ l transport hodisasining oldini olish 
uchun avtomobilni qisqa masofada maksimal sekinlanish bilan to‘xtatish 
kerak bo‘ ladi.
Avtomobilning ma’ lum yo‘ l sharoitida hosil qila oladigan maksi­
mal tormoz kuchi quyidagicha aniqlanadi:
PTr 
= M a g- p
bu yerda: 
m o
- avtomobilning to‘ la massasi; 
g
- erkin tushish tezlanishi;
142

---

<р
- y o ‘ln in g ilash ish k o effitsiy e n ti.
Shuni ham aytish kerakki, tormoz boshqarmasini hisoblashda 
ikkita soddalashtirishga yo‘ l qo‘yiladi:
- ilashish koeffitsienti 


hamma g‘ ildiraklarda bir xil;
-tormoz kuchlari hamma g‘ ildiraklarda bir vaqtda maksimal 
qiymatga erishadi.
Ma’ lumki, tormozlanish vaqtida inersiya kuchlari hisobiga 
avtomobilning o‘ qlariga tushayotgan yuklanish o‘zgaradi, ya’ ni oldingi 
o ‘qda ko‘payadi va orqa o‘qda kamayadi:
z 2 = ^ j ^ - { a - < p mtxh)
bu yerda: 
Zl
- tormozlanish vaqtida oldingi o ‘qqa tushayotgan yukla­
nish;
Z 2 
- tormozlanish vaqtida orqa o‘ qqa tushayotgan yuklanish; 
К
- avtomobilning to‘ la massasi;
L -
avtomobil bazasi; 
g
- erkin tushishi tezlanishi;


„
- maksimal ilashish koeffitsiyenti;