A muxitdinov, O. K. Qosimov

Nazorat savollari
1. Avtomobillarning umumiy kompanovkasining maqsadi nima?
2. Kompanovka sxemasining mukammalligini qanday baholanadi?
3. Yengil avtomobillarning kompanovka sxemalari.
4. Haydovchi joyidan ko‘rinuvchanlikni aniqlovchi geometrik 
parametrlar.
5. Yengil avtomobillardagi gibrid kuch agregati yuritmasining 
turlari?
6. Avtobus salonining kompanovka sxemalari.
7. Avtobusda dvigatelning joylashuvi bo‘yicha kompanovka 
sxemalari.
8. Yuk avtomobillarining kompanovka sxemalari.
9. 0 ‘qlar sonining yuk avtomobili ko‘rsatkichlariga ta’siri.
10. Yuk avtomobilida kabina va dvigatelning o‘zaro joylashuvi 
sxemalari.
11. Avtomobil kompanovkasining asosiy parametrlari qanday 
aniqlanadi?
38

---

IV. AVTOMOBIL TRANSMISSIYALARI
Transmissiyaning vazifasi dvigateldan kelayotgan burovchi 
momentning qiymatini va yo‘nalishini o‘zgartirib yetakchi g‘ildiraklarga 
uzatishdan iborat. 
Burovchi momentni uzatish uslubiga ko‘ra 
transmissiyalar pog‘onali (mexanik) va pog‘onasiz (friksion, gidrohajmli 
va elektrik) bo‘lishi mumkin. Zamonaviy avtomobillarda eng keng 
tarqalgan turi mexanik transmissiyalar bo‘lib avtomobilning vazifasi, 
dvigatel va yetakchi g‘ildiraklarning joylashishiga qarab har xil 
sxemalarda tayyorlangan boMishi mumkin. Transmissiyalami baholash 
uchun g‘ildirak formulasidan foydalaniladi.
4.1-rasm. M exanik transmissiyada burovchi momentning uzatilishi:
/-dvigatel; 2-ilashish muftasi; 3-uzatmalar qutisi; 4-kardan uzatmasi;
J-orqa ko‘prik; (5-asosiy uzatma; 7-differensial; 5-yarim o‘qlar.
Keyingi yillarda avtomobillarda gidromexanik uzatmalar qutisidan 
(gidrotransformator va mexanik uzatmalar qutisi) foydalanish tobora 
ommalashib bormoqda. Bunda ilashish muftasining o‘miga gidrotrans- 
formatordan foydalaniladi. (Masalan: ZIL-114, BelAZ-540, LiAZ-677 
avtobusi va boshq.). Bunday transmissiyalar gidromexanik transmissi­
yalar deyiladi.