A. M. Karimova, D. M. Malikova pul va banklar

21-mavzu. XALQARO MOLIYA INSTITUTLARI, ULARNING MAQSADI VA FUNKSIYALARI

§21.1. Xalqaro moliya va valyuta-kredit tashkilotlari hamda ularning jahon xoʻjaligi taraqqiyotidagi oʻrni

Xalqaro moliya va valyuta-kredit tashkilotlari davlatlararo bitimlar asosida valyuta va kredit munosabatlarini tartibga solish maqsadlarida tashkil etilgan xalqaro iqtisodiy tashkilotlardir.
Ma’lumki, 2-jahon urushi oqibatida urushda qatnashgan mamlakatlarning xalq xoʻjaliklari vayron boʻldi, ularning moliya-kredit tizimlari izdan chiqdi. Urush oqibatlarini tugatish uchun esa urushda ishtirok etgan mamlakatlarning oʻz resurslari yetishmas edi.
Ana shu sababli jahondagi koʻpchilik mamlakatlarning moliyaviy imkoniyatlarini birlashtirish va urush oqibatlarini tugatish hamda xalq xoʻjaligini tiklashga yoʻnaltirish zarurati tug’ildi.
Ana shu maqsadlarda 1944-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ning Bretton-Vuds (AQSh) xalqaro valyuta–moliya konferensiyasida Xalqaro Valyuta Fondi va Xalqaro qayta tiklash va taraqqiyot bankini tashkil etish toʻg’risida qaror qabul qilindi.
Xalqaro Valyuta Fondi (XVF) ni tashkil etishdan maqsad, xalqaro va milliy valyuta-moliya tizimlarini tiklash va barqarorlashtirish boʻlsa, Xalqaro qayta tiklash va taraqqiyot banki (XQTTB) esa investisiyalarni kreditlashni kengaytirishga koʻmaklashadi.
Yevropa mamlakatlari iqtisodiyotining barqarorlashuvi, xalqaro iqtisodiy aloqalarning kengayishi va jahon xoʻjaligining rivojlanishi natijasida XVF va XQTTB faoliyati ham oʻzgarib bordi. Endi ular iqtisodiy boʻhronga uchragan mamlakatlarga oʻz iqtisodiyotlarini qayta qurish, mustaqillikka erishgan mamlakatlarni iqtisodiy oʻsishlarini tezlashtirish maqsadlarida moliyaviy koʻmak bera boshladilar.
Keyingi paytlarda nafaqat xalqaro miqyosda, balki alohida mintaqalarda ham valyuta-kredit muammolarini hal etish zarurati paydo boʻldi. Natijada mintaqaviy valyuta-kredit tashkilotlari vujudga keldi. Ular qatoriga Osiyo Taraqqiyot Banki, Amerikalararo Taraqqiyot Banki, Afrika Taraqqiyot Banki, Yevropa Qayta Tiklash va Taraqqiyot Banklari va boshqalarni kiritish mumkin.