A. M. Eshmuradov, D. T. Normatova abonent kirish tarmoqlari

kanallariga misol.
Ko‘rib  chiqilgan  keng  polosali  kanalni  ortogonal  chastotalar 
nimkanallariga  bo‘lish  usuli  multiplekslashli  ortogonal  chastota 
bo‘yicha  ajratish  (Orthogonal  Frequensy  Division  Multiplexing 
(OFDM)) deyiladi. Uning uzatish qurilmalarida ishlatilishi uchun 
Fure  teskari  tez  o‘zgartirishi  (Inverse  Fast  Fourier  Transform 
(IFFT))  ishlatiladi,  u  oldindan  n-kanallarga  multiplekslangan 
signalni  vaqt  bo‘yicha  berilishdan  chastota  bo‘yicha  berilishga 
o‘tkazadi (2.2-rasm).
Har  bir  IFFT  sanog‘i  fazaviy  (BPSK,  QPSK)  yoki  kvadratu-
rali-amplitudaviy  (QAM16  yoki  QAM64)  modulatsiya lanadigan 
nimtashuvchi  hisoblanadi,  bu  ma’lumotlarni  uzatish  axborot 
tezligini  oshirishga  imkon  beradi.  Bitli  oqimlarni  tashiydigan 
nimtashuvchi chastotalar guruhi OFDM simvol deyiladi. OFDM 
texnologiyasi  nafaqat  IEEE  802.16  protokolida,  masalan,  IEEE 
802.11g  protokolida  ham  qo‘llaniladi,  lekin  IEEE  802.11g 
protokoliga  qaraganda  IEEE  802.16  protokolida  ma’lumotlarning 
uzatilishi uchun ishlatiladigan chastotalar polosasining tez mosla-
shuvchan taqsimlanishi ko‘zda tutilgan.

---

53
Modulator
fN
f2
f1
Modulator
Modulator
Mu
lti
pl
ek
so
r
Ma’lumotlar 
oqimi
Furye teskari tez 
o‘zgartirishi (IFFT)
2.2-rasm. OFDM usulining ishlatilishi.
Ma’lumotlarni  uzatishda  xalaqitbardoshlikning  oshirilishi 
uchun  IEEE  802.16  protokolida  Viterbi  algoritmi  bo‘yicha 
dekodlanadigan  o‘rama  kodlar  va  Rid-Solomon  kodlari  kabi 
an’anaviy texnologiyalar ishlatiladi.
Bundan tashqari, IEEE 802.16e-2005 standartida turbokodlash 
kabi  zamonaviy  kodlash  usullaridan  foydalanish  ko‘zda  tutilgan. 
Yakunda  IEEE  802.16  standartlarida  signalni  modulatsiyalash 
usuli  bilan  farqlanadigan  uchta  turdagi  fizik  bog‘lanishlar  dara-
jalari ajratilgan:
–  Wireless MAN-SC –  bitta tashuvchi chastotali fizik daraja;
–  Wireless  MAN-OFDM  –  multiplekslashli  256  kanallarga 
ortogonal  chastotaviy  bo‘lish.  Ma’lumotlarni  uzatish  muhitiga 
ko‘p  tomonlama  ulanishning  ishlatilishi  vaqt  bo‘yicha  ajratish 
(Time Division Multiple Access – TDMA) texnologiyasi hisobiga 
bo‘lib o‘tadi;
–  Wireless  MAN-OFDMA  –  kanallarni  multiplekslashli 
ortogonal  masshtablanadigan  chastota  bo‘yicha  bo‘lish  2048  ta 
nimtashuvchi  chastotalarga  bo‘lish  ishlatiladi.  Ma’lumotlarni 

---

54
uzatish muhitiga ko‘p tomonlama ulanish bir necha nimtashuvchi 
chastotalarni  bitta  uzatish  kanaligan  birlashtirish  va  uni  aniq 
bir  foydalanuvchiga  ajratish  (OFD  Multiple  Access  –  OFDMA)  
hisobiga amalga oshiriladi.
IEEE  802.16  oilasiga  kiradigan  standartlarning  asosiy  xarak-
teristikalari 2.1-jadvalda keltirilgan.
2.1-jadval