A. M. Eshmuradov, D. T. Normatova abonent kirish tarmoqlari

Ko‘p karrali xatoliklarni tuzatish
Rid-Solomon  kodi  ko‘p  karrali  xatoliklarni  tuzatadigan  eng 
quvvatli  kodlardan  biri  hisoblanadi.  Bittalik  xatoliklarni  tuza-
tadigan  kodlar  yordamida  tuzatish  mumkin  bo‘lmaydigan  dara-
jada xatoliklar paketlari hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan kanallarda 
qo‘llaniladi.
Kodli  masofali  maydon  ustida  Rid-Solomon  kodi  jamlangan 
yoki  m  simvollardan  kam  bloklar  sonli  istalgan  xatoliklar  kom-
binatsiyalarini tuzatishi mumkin bo‘lgan maydon ustidagi kod si-
fatida qarash mumkin.
Rid-Solomon  kodi  yordamida  kodlash  ikkita  muntazam  va 
nomuntazam usullarda amalga oshirilishi mumkin.
Nomuntazam  kodlashda  axborot  so‘zi  Galua  maydonida  qan-
daydir  keltirilmaydigan  polinomga  ko‘paytiriladi.  Olingan  kod-
langan so‘z dastlabki so‘zdan to‘liq farqlanadi va axborot so‘zini 
ajratib  olish  uchun  dekodlash  operatsiyasini  bajarish  kerak, 
keyingina  ma’lumotlarni  xatoliklar  borligiga  tekshirish  mum-
kin bo‘ladi. Bunday kodlash faqat axborot ma’lumotlarini ajratib 
olish uchun katta resurslar sarfini talab qiladi, bunda ular xatolik-
siz bo‘lishi mumkin.
Muntazam kodlashda simvollardan axborot blokiga tekshirish 
simvollari yoziladi, har bir tekshirish simvolini hisoblashda dast-
labki  blokning  barcha  simvollari  ishlatiladi.  Bu  holda,  agar  ax-
borot  so‘zi  xatoliklarga  ega  bo‘lmasa,  dastlabki  blokni  ajratib 
olishda resurslarga sarflar bo‘lmaydi, lekin kodlovchi/dekodlovchi 
tekshirish  simvollarining  generatsiyalanishi  uchun  qo‘shish  va 

---

35
ko‘paytirish  operatsiyalarini  bajarishi  kerak.  Bundan  tashqari, 
barcha operatsiyalar Galua maydonida bajarilishi tufayli kodlash/
dekodlash operatsiyalarining o‘zi ko‘plab resurslar va vaqtni talab 
qiladi. Fure tez o‘zgartirishga asoslangan tezkor dekodlash algo-
ritmi 1.18-rasmda tasvirlangan.
Muhit
Q
ay
ta
 ti
kl
an
gan
 
m
a’
lu
m
ot
la
r
Da
st
lab
ki
 
m
a’
lu
m
ot
la
r
k simvollar n simvollar
Buzilgan ma’lumotlar
RS- 
koder
RS- 
dekoder
Uzatkich/ 
tashuvchi
Qabullagich
Uzatish/ 
saqlash 
kanali
1.18-rasm. Rid-Solomon kodining qo‘llanilish sxemasi.