A. M. Abduvohidov, F. S. Qutlimurotov

 
9.3. Mehmonxona xo‘jaliklari marketingi 
 
Turizm sektorida yetishtirilgan mahsulot va xizmatlarning marketingida 
industriya mahsulotlarining marketingidan farqli ba’zi xususiyatlar bo‘lmoqda. 
Mehmonxona xonalari uchun bo‘lgan talab o‘zgaruvchan talabdir. Mavjud 
mehmonxona mahsulotlarining eng ahamiyatlisi bo‘lgan mehmonxona xonalari, 
yer va makon boqimidan barqarordir. Talab kamaygan vaqtda bo‘sh hajm yuzaga 
keladi va talabning eng yuqori bo‘lgan vaziyatlarida mutlaqo ma’lum bo‘lgan bir 
ustki sig‘im chegarasi bor, bu chegaradan o‘tilmaydi. Mehmonxonachilik asosidagi 
marketing, eng oldin bozorning uyg‘unligi izlanish yo‘li bilan talabning 
qozonilishiga asos bo‘ladi. Bu izlanish, mehmonxona uchun eng yaxshi bozor 
imkonini, bozordagi bir joyni yoki alternativ joylar orasidagi mehmonxonalardan 
birortasini saylosh belgilaydi yoki ma’lum bir joyda quriladigan eng yaxshi 
mehmonxona shaklini ta’minlaydi. Marketing mehmonxona muassasi bilan 
davomli bozor izlanishi, mahsulot yetishtirish, sotish, tartiblik va ko‘zdan kechirish 
kabi marketing bosqichlari bilan aloqada bo‘ladi. Mehmonxonalar insonlarga 
xizmat ko‘rsatish maqsadida qurilgan tijoriy tashkilotlardir. Marketing negizi 
mehmonxonachilar tomonidan yangi qabul qilina boshlangan. Ba’zilari 
marketingni bir xil ma’noda ko‘rishda davom etmoqda. Biror mehmonxona, 
mehmonxona xizmatlaridan foydalanganlarning ehtiyojlarini qarshilay olishdan, 
shaxsiy mehmonxona xizmatlari ma’lum bozorlarga sotilgan mehmonxona 
mahsulotlari bo‘lib qurilishi kerakdir. Har bir mehmonxona ma’lum bozor 
bo‘limlari va o‘z mahsulotlari orasidagi tenglashtirishni bajarishi kerak. Bajarilish 
uchun ham mehmonxona xizmatlariga qarshi kelgan talab tahlili qilinishi kerak. 

---

85 
9.4. Turizm marketingining zarurligi 
 
Oxirgi yillarda iqtisodiy o‘zgarishlar va yangi texnikalarning rivojlanishi 
korxonalarning xizmat va mahsulotlarini marketing shakllarida va korxona 
boshqaruvlarida ahamiyatli bir o‘zgarishlarga sabab bo‘ldi. Kompyuter 
texnoligiyalaridagi rivojlanishlar ba’zi turistik masofalarning oldingi rejaga 
chiqishiga sabab bo‘ldi. Iste’molchi munosabatlaridagi o‘zgarishlar va boshqa 
omillar korxona xo‘jayinlariga xaridorlarning kutish vaqtlarining o‘tganini, endi 
o‘zlari borib xaridorlarni izlash va ularni o‘zlariga jalb qilish kerakligini tushina 
boshladilar. Bu jarayon restoran yoki mehmonxona kabi sayohat byurosi uchun 
ham taalluqlidir. 
Marketing tushunchasining o‘zgarishida faqat 3 ta ahamiyatli omil mavjud.
17
1. Bajarish uchun faqat ishlab chiqarishning kerakli bo‘lgani (talab takliflardan 
juda ko‘p bo‘lsa) ishlab chiqarish yig‘indisidan iste’mol yig‘indisiga (talab 
taklifdan kam bo‘lganda) o‘tish. Bu vaziyatda, mehmonxona xo‘jaligi sektorida, 
sotish funksiyalari birinchi bo‘lmoqda. Bunday paytda bozorning ehtiyojiga qarab 
ishlab chiqarish va tarqatish kerak. Boshqa tomondan talabga moslashish qiyin 
holga kelmoqda. Bu o‘tish marketing tushunchasida yuzaga kelgan rivojlanishni 
isbotlamoqdadir. 
2. Raqobatning rivojlanishi, o‘xshash yoki qo‘shimcha qiymatli mahsulotlar 
taqdim etgan yoki bir xil kategoriyadagi korxonalar orasida yuzaga kelgan raqobat 
(mahsulot raqobati) Nilton- Sheraton (Hilton-Sheraton) mehmonxonalari yoki Mas 
Donald va Wath gamburger kabi tezda ovqat tayyorlanadigan korxonalar kabi. 
O‘xshash mahsulotlar taqdim etgan turli sektorlarning korxonalari o‘rtasida yuzaga 
kelgan raqobati: birlashgan mehmonxona zanjirlari, ko‘ngilli zanjirlashishlar, 
ijtimoiy turizm maqsadli sektor, boshqa guruhlantirishlar kabi. Milliy bozordan 
xalqaro bozorga to‘g‘ri chiqqan raqobat. Bu saviyada hatto milliy raqobat dunyo 
raqobatiga qatnasha olishi uchun o‘zini fido eta olish majburiyatidadir. Xorijiy 
17
Дурович А.П. Маркетинг в туризме Учебное пособие. – М,: КНОРУС . 2005г. 49-56 c

---

86 
sayyoh bir nechta masofa orasidan tanlash huquqiga egadir: London, Parij, Roma, 
Bryussel, Madrid, Turkiyadagi, Istanbul, Izmir, Antaliya bilan raqobat qiladilar. 
3. O‘zgarishlar-yangilanishlar: Hayotda - yuzaga kelgan yangilanishlar, amaliy 
qo‘llashlar, hayot darajalarining yuksalishi, iste’molchilarning ovqatlanish, tunash 
va ijobiy ko‘nikishlari orasida tanlash imkonini, shansini orttirmoqda