A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Florida irgasi (Amelanchier florida Lindl.) 
hamda 
boshoqli irga
(Am elanchier spicata C.K och.) 
turlari Shimoliy Amerikada uchraydi.
Yumaloq bargli irga (A m elanchier rotundifolia Dun.Cours.)
bo‘yi 3 m, shoxlari tik o ‘sadigan buta. Barglari qalin, yumaloq, cheti 
oddiy tishchali, gullari zich shingilcha hosil qiladi. Aprel-may oylarida 
gullaydi. Gullari nektarli. Mevasi avgustda yetiladi. Uni qushlar iste’mol 
qiladi. Yetilgan mevasi qora b o ‘lib, sirtida zangori dog‘lari bor, uning 
kosachabarglari yaxshi o‘sadi, yer tanlamaydi. Qumli va qumoq kul rang 
o ‘rmon tuproqli yerlarda yaxshi o ‘sadi.
Urug‘idan yaxshi ko‘payadi. Bahorda urug‘ini stratifikatsiya qilib, 
so‘ng sepish kerak. Tupini bo‘lib ko'paytirish ham mumkin, 
ildizpoyasidan ham ko‘payadi, ildizidan bachkilaydi. Qrim va Kavkazda 
tabiiy holda o‘sadi. Ihota qatorlari barpo etish va yashil to ‘siq uchun 
juda mos keladigan o ‘simlik.
DO‘LANA (CRATAEGUS) TU RK UM I
Bu turkumning turlari juda k o ‘p. Ular daraxt va buta o ‘simliklaridir. 
Daraxtlaming bo‘yi 10-15 m ga, butalarining bo‘yi esa 0,5-4 m gacha 
yetadi. Ular bir tanali va k o ‘p bo‘ladi, daraxt shakllari sershox. 
Po‘stlog‘i avval silliq, tiniq, kul rang, katta yoshida bo ‘yiga yorilgan 
bo‘ladi, po‘st tashlab turadi. Shoxlari kalta, uchi tikanli, novdalari uzun, 
kul rang, sariq bo‘lib, unda oq yasmiqchalar bor, yaltiroq, tukli, novdalar 
qo‘ltig‘ida tikanlar joylashgan. Ular o ‘zgargan poyalardir. Bu o‘zgargan 
poyalar ham barg chiqaradi. Barg plastinkasi yumaloq, teskari 
tuxumsimon, ovalsimon, ellipssimon, lansetsimon tuzilgan. Bo‘laklarga

---

bo‘lingan yoki butun, cheti har xil tishchali bo‘ladi. Yuz tomoni yaltiroq 
yoki xira, silliq tukli, orqa tomoni yashil, uchi o‘tkir yoki to ‘mtoq, tubi 
ponasimon yoki to‘g‘ri yuraksimon. Barg bandi 22-30 mm, chiziqli, 
ayrim turlarida bezchalar bor, yon bargchalari har xil shaklda, gullari oq, 
yig‘ilib to ‘pgul hosil qiladi, hidli. Mevasi tukli, yumaloq, teskari 
tuxumsimon, noksimon, yonidan ezik, qirrali diametri 2-5 sm, qizil, to ‘q 
qizil, sariq, qora va novvoti rangda. Eti pushti, to‘q pushti, qizg‘ish rang, 
shirin achchiq-chuchuk, ba’zilari achchiq bo‘ladi.
Xitoyda 
o ‘sadigan 
turlarining 
mazasi 
olmaga 
o ‘xshaydi. 
Mevasining uchida quruq kosabargchalari saqlanib qoladi. Urug‘i 1-5 
tagacha va har xil shaklda bo‘ladi. Mevasi kuzda yetiladi, kuzgi birinchi 
sovuqqacha daraxtda saqlanadi.