A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

1,5 
sm gacha diametrga ega, oq rangda. Mevalari 
ovalsimon, oktabrda to ‘liq pishib yetilgach qizil rangga kiradi. Asosan 
2400-3000 
m balandliklarda tarqalgan. Tog‘ yon bag‘irlarini mustah- 
kamlashda muhim meliorativ funksiyalami bajaradi.
IRGA (AM ELANSHIER) TURKUM I
Bu turkumga asosan buta o ‘simliklar kiradi. Shoxlari, novdalari 
tikansiz, qo‘ng‘ir rangda, yosh vaqtida oqish tuk bilan qoplangan. 
Barglari oddiy, butun, oval shaklda tuzilgan, tubi yumaloq yoki 
yuraksimon, bandi uzun b o ‘lib, navbat bilan joylashadi. Gullari oq 
b o ‘lib, mayda shingilcha hosil qiladi. Mevasi qora, yumshoq, uch 
tomonida kosachabarglar qoldig‘i saqlanadi, tashqi ko‘rinishidan 
rezavor mevaga o ‘xshab ketadi, mazasi shirin-nordon, tarkibida askorbin 
kislota (S vitamin) bor. M ay oyida gullaydi, mevasi iyul oyining oxirida

---

yetiladi. Ulami qushlar iste’mol qiladi va tarqatadi. U rug‘i mayda, unib 
chiqish xususiyatini ikki yilgacha saqlaydi. Kuzda sepiladi, bahorda 
sepilsa, albatta stratifikatsiya qilinadi. U ildizpoyasidan ham ko‘payadi. 
Katta daraxtlar soyasida ham o ‘saveradi. Yer tanlamaydi, b o ‘z va qora 
kashtan tuproqli yerlarda yaxshi o ‘sadi. Sovuqqa chidamli. MDH ning 
Yevropa qismida tundra mintaqasigacha kirib boradi. G ‘arbiy Sibiming 
o‘rmon-dasht mintaqasida yaxshi o ‘sadi. Turkumning 25 turi bor. 
Ulardan eng ko‘p tarqalgani 
yum aloq bargli irga (Am elanshier
rotundifolia Dum.-Cours.) va oddiy irgadir (A m elanchier vulgaris
L.). 
Bular Qrimda, Kavkazda, Janubiy va 0 ‘rta Yevropada, Kichik 
Osiyoda va Shimoliy Afrikada tabiiy holda uchraydi. T og‘li hududlarda 
dengiz sathidan 1900 m gacha balandliklarda o ‘sadi. Ovalsimon va 
tuxumsimon bargli 
kanada irgasi (Am elanchier canadensis Men.),