A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

20-rasm. Agregat bilan ishlov beriladigan maydonning o„lchamlari (a) 
va uning dala oxirida burilish sxemasi (b) 
Har bir qishloq xo‗jalik agregatidan bevosita dala sharoitida foydalanish 
jarayonida foydalanish samaradorligi uning samarali (maydon bo‗ylab ish yurishlari 
uchun sarflangan) vaqtni umumiy (ish va salt yurishlari uchun sarflangan) vaqtga 
nisbatini foizlarda aniqlangan qiymati bilan belgilanadi. 

---

66 
Tahlillar shuni ko‗rsatadiki, agregat ish bajarmay maydonda salt yurganda ish 
vaqti bekorga sarflangan hisoblanadi. Agregatning maydonda harakatlanib texnologik 
ishni bajarish jarayonida salt yurishlarga sarflanadigan vaqtni iloji boricha 
qisqartirishga erishish qimmatli ish vaqtini va energiya sarfini kamaytirish imkonini 
beradi.
Bunda agregatning foydalanish samaradorligi quyidagicha aniqlanadi 
%
100
s
i
i
Т
Т
Т
ФС


(2) 
bu erda
T
i
– ish yurishlar uchun ketgan vaqt, soat;
T
s
- salt yurishlar uchun ketgan 
vaqt, soat. 
Agregatning ish va salt yurishlarga sarflagan vaqtlari, mos holda ularning 
yurishlari yig‗indisining (
ΣL
i
va 
ΣL
c
) tezliklariga (
V
i 
va 
V
s
) nisbati bilan topiladi 
i
i
i
L
Т



(3) 
s
s
s
L
Т



20-rasm bo‗yicha ishlov beriladigan dala maydoni uch qismga ajratilgan 
holda, ya‘ni
L
D
B
D 
= L
I
B
D 
+ 2EB
D
dan iborat maydonlarga bo‗lib agregat bilan ishlov 
beriladi.
Bu maydonlarga ishlov berishda agregatning ish yurishlar yig‗indisi 
quyidagicha aniqlanadi 
М
Д
М
Д
Д
е
Д
i
i
i
b
Е
В
b
В
Е
L
n
В
n
L
L
2
)
2
(
2






(4) 
salt yurishlar yig‗indisi
)
1
(
2
)
1
(
2







М
s
М
Д
s
е
s
s
s
s
b
Е
L
b
В
L
n
L
n
L
L
(5) 
Bu ko‗rsatkichlar maydon uzunligi 
L
D
va kengligi 
B
D
, burilish yo‗lagi kengligi 
E
, agregatning konstruktiv 
d
k
qamrov 
b
m
 
kengliklari, ish yurish 
L
i
va burilishdagi salt 
yurish 
L
s
uzunliklari, ish 
n
i
va salt 
n
s
yurishlar soni hamda burilish yo‗lagidagi ish va 
salt yurish soni 
n
e
ga bog‗liq bo‗ladi.
YUqorida keltirilgan ko‗rsatkichlarni (2) formulaga qo‗yib va bir qator 
soddalashtirishdan so‗ng quyidagi ko‗rinishga ega bo‗lamiz 

---

67 


%
100
)
3
2
(
1
1
2
Д
M
Д
s
Д
Д
s
i
B
b
Е
В
L
L
B
ФС






(6) 
Agar
А
s
i



,
В
L
В
Д
Д

va
С
В
b
Е
B
L
Д
m
Д
s



2
)
3
2
(
ko‗rinishda belgilasak, u holda (5) formula quyidagi ko‗rinishga keladi 
%
100
1
1
АВС
ФС


(7) 
bu erda
A
- agregatning ish rejimini (ish va salt yurish tezliklarini) hisobga oluvchi 
koeffitsient;
V
- dalaning o‗lchamlarini (bo‗yi va enini) hisobga oluvchi koeffitsient;
S
- agregatning parametrlarini hisobga oluvchi koeffitsient.