A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

“inson-mashina-
muxit”tizimi
yaratilishi talab etiladi.
Bu tizimning kafolatli faoliyatini ta‘minlovchi besh xil muvofiklik mavjud 
bo‗lib, bularga:
Axborot muvofikligi. 
Operator odatda bevosita fizik jarayonlarni qo‗lda 
boshkarmaydi, balki u fakatgina o‗lchash asboblari va jixozlarining 
ko‗rsatgichlarini ko‗rishi, signallarni eshitishi va bu orkali jaryonni boshkarib, 
nazorat kilib borishi mumkin. Bu kurilmalar axborotni aks etdiruvchi vositalar deb 
yuritiladi. 
Axborotni aks etiruvchi vositalar va sensomotor kurulmalar mashinaning 
axborot modeli deb ataladi. Operator ushbu model orkali eng murakkab 
sistemalarni xam boshkarishi mumkin bo‗ladi. 
Biofizik muvofiklik.
Biofizik muvofiklik deganda operatorning makbul ish 
kobiliyatini va me‘yoriy fiziologik xolatini ta‘minlaydigan atrof-muxit sharoiti 
tushuniladi. SHu sababli, mashinalarni ishlab chikarishda (loyixalashda) shovkin, 
titrash, yoritilganlik, xavo muxiti va shu kabi faktorlarni standart bo‗yicha 
o‗rnatish talab etiladi. 

---

76 
Energetik muvofiklik
deganda, sarflanadigan kuch, kuvvat, tezlik va Harakat 
anikligi nisbatida mashinaning boshkarish organlari bilan operatorning optimal 
imkoniyatlarini mos kelishi tushuniladi. 
Fazoviy-antropometrik muvofiklik
- faoliyat davrida, ya‘ni,ishni bajarish 
vaktida, operatorning gavda o‗lchamlarini, tashki fazoviy imkoniyatlarini, 
ishchining ish xolatidagi gavda joylashuvini xisobga olish demakdir.
Texnik-estetik muvofiklik
- mashina va ish texnologiyasini texnik-estetik 
jixatdan ishchining talabini kanoatlantirishidir.
Inson mashinada ish bajarganda yoki asbob va kurulmalardan foydalanilganda 
o‗zida ijobiy xissiyotlar xosil kilishi, ya‘ni, xar kanday mashinaning tashki 
ko‗rinishi, shakli, kulayligi, rangi va boshka ko‗rsatkichlari xam ish jaraeniga, xam 
ishchining xissiyotiga mos kelishi lozim. 
Zamonaviy traktorlarni boshqarishda (22-rasm) asosiy e‘tibor haydovchi-
operatorga qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan bo‗lib, bunga quyidagilar kiradi
1
:
1-
Kabina atrofi oynaband bo‘lib 320
0 
aylanma ko‘rinishga ega;
2-
Boshqarish tizimi qulay dastak va tugmalar bilan ta‘minlangan;
1
Трактора ARES, ARION, AXION. КЛААС КГаА мбХ П/Я 1163, Д - 33462, Харзевинкель www/ciaas/com. 2006.