A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

Nazorat savollari: 
1.
Ishlab chiqarish jarayoni deganda nimani tushunasiz? 
2.
Ishlab chiqarish jarayonlarining turlarini ayting. 
3.
Texnologik jarayonlarni yordamchi ishlardan farqi nimada? 
4.
Mashina-traktor agregatini ta‘riflang hamda asosiy tuzuvchilarining
vazifalarini ayting.
5.
Agregatlarni qanday foydalanish turlarni bilasiz?
6.
To‗g‗ri tuzilgan mashina-traktor agregatiga qanday talablar qo‗yiladi? 
7.
Mashina-traktor agregatlarining asosiy xossalarini ayting. 
3-§. Agregatning harakat tenglamasi 
 
 
 
 
 
 
3.1-§.
 
Traktorni qiya tekislikda yuqoriga ko„tarilishida
ta‟sir etuvchi kuchlar 
Agregat unga ta‘sir etadigan kuchlar ta‘sirida harakatlanadi va ish bajaradi 
[10, 11, 12, 13]. Uning energiya manbai hisoblangan traktorning etakchi 
g‗ildiraklariga
G
il
 
- ilashish kuchi,
M
b 
– burovchi moment,
R
a
 
- traktorga tirkalgan 
ishchi mashinaning qarshiligi ta‘sir ko‗rsatadi (8-rasm).
Ishchi mashinaning qarshiligi 
R
il
 
gorizontal va 
R
il 
tgβ
vertikal tashkil 
etuvchilarga ajraladi. Etakchi g‗ildiraklarning burovchi momenti 
M
b
etakchi g‗ildirak 
to‗g‗inidagi 
R
ur 
urinma tortish kuchining 
r
g„
 
radiusga ko‗paytmasidan iborat:
'
g
ur
b
r
Р
М


. 
Tayanch iboralar:
 burovchi moment, urinma kuch, ilashish (tuproq bilan 
tishlashish) kuchi, ilgakdagi tortish (sudrash) kuchi, havoning qarshilik 
kuchi, inertsiya kuchi, quvvat muvozanati, harakatlantiruvchi kuch 
chegaralari, tortish хаrakteristikasi. 

---

26 
R
ur
urinma tortish kuchi g‗ildirakning tuproqqa uringan nuqtasida tuproqni 
gorizontal tekislikda deformatsiyalab
R
ur
< F
il
reaksiya kuchini paydo qiladi. Bu 
kuchlar o‗zaro tenglashganda agregat ravon harakatlana boshlaydi.
Traktorning og‗irlik markazida
G
tr
og‗irlik kuchi ta‘sir etadi. Bu kuch
G
tr
sin

gorizontal tashkil etuvchiga va
G
tr
cos

vertikal tashkil etuvchiga ajraladi. 
Traktorning old qismida 
R
h
havoning qarshiligi, traktor yurish qismining 
tuproqqa uringan nuqtasida agregatning g‗ildirashiga
R
f
 
qarshilik kuchi, joydan 
qo‗zg‗alishda va to‗xtatishda esa
R
j
ineriya kuchi paydo bo‗ladi. 
Havoning qarshilik kuchi:
13
2

SF
Р
h

. 
Bu kuch agregat 13 km/soat gacha tezlikda harakatlanganda juda kam bo‗ladi. 
SHuning uchun havoning qarshiligi ekspluatatsion hisoblarda e‘tiborga olinmaydi. 
Tenglamada S = 0,07…0,08 - mutanosiblik koeffitsienti, 
F
-old qarshilik maydoni.