A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

3-rasm. Harakatlanganlik darajasiga qarab amalga oshiriladigan jarayonlar

---

19 
4-rasm. Qo‟zg‟aluvchan va qo‟zg‟almas ishlab chiqarish jarayonlar 

---

20 
Ko‗chib yurish holatida amalga oshiriladigan jarayonlarda (3a-rasm) ishlov 
beriladigan predmet (er, ekilgan ekin, etishtirilgan hosil va boshqalar) ko‗zg‗almaydi, 
balki ishlov berish vositasi ko‗chib Harakatlanadi. 
Muqim bajariladigan jarayonlarda (3b-rasm) esa ishlov berish vositasi 
qo‗zg‗almas holatda o‗rnatilib, ishlov berish predmeti (nasosda suv chiqarish, donni 
tozalash, em-xashakni maydalash va h.) esa unga uzatiladi. 
2.2-§.
Ishlab chiqarish jarayonining tarkibi 
Qishloq xo‗jaligida mahsulotlar etishtirish bir qator ishlab chiqarish 
jarayonlarini (5-rasm) bajarishga bog‗liq. Bu jarayonlar va ishlarni belgilangan 
talablar asosida tashkil etilishi etishtirilayotgan mahsulotning sifatiga va tannarxiga 
bevosita ta‘sir ko‗rsatadi. 
Ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirish uchun 
talab etiladign asosiy va 
transport ishlarning yig„indisi qishloq xo„jaligi mahsulotlarini etishtirish
texnologiyasini
belgilaydi.
Bunda bajariladigan ishlarning sifat ko‗rsatgichlari, materiallarni sarflash 
me‘yorlari, muddatlari, vositalari, tanlangan vositalarning ish unumi, mehnat va 
yoqilg‗i sarfi va boshqa ko‗rsatgichlar to‗g‗risidagi ma‘lumotlar texnologik kartalar 
deb ataladigan maxsus jadvallar ko‗rinishida tayyorlanadi va bu ma‘lumotlar fermer 
xo‗jaliklarining biznes rejasini tuzishda asosiy xujjat bo‗lib hisoblanadi. 
Qishloq xo‗jaligi mahsulotlarini etishtirishda mineral o‗g‗itlar, yoqilg‗i 
moylash materiallari, kimyoviy va boshqa ashyolar miqdorini, texnologik 
jarayonlarni bajarishga ketgan mehnat sarflari, mexanizator va ishchilar soni va 
toifalari, qishloq xo‗jaligi mashinalari va agregatlariga bo‗lgan talab texnologik 
kartalar yordamida aniqlanadi. 
SHuning uchun fermer xo‗jaliklarida texnologik kartalardan qishloq xo‗jaligi 
mahsulotlari etishtirish tadbirlarini rejalashtirishda va biznes rejalar ishlab chiqishda 
foydalaniladi. Etishtiriladigan har bir ekin turiga, ularni etishtirish texnologiyalariga
mos holda qishloq xo‗jaligi ekinlarini parvarishlash va mahsulot etishtirish bo‗yicha 
namunaviy texnologik kartalar ishlab chiqiladi.
Ushbu texnologik kartalar ilmiy-tadqiqot institutlari va joylardagi tajribali 
mutaxassislar tomonidan har 5 yilda yangilanib, unda so‗nggi yillarda mamlakatimiz 
qishloq xo‗jaligi mashinasozligi korxonalarida ishlab chiqarilayotgan, shuningdek, 
xorijiy davlatlardan olib kelinayotgan traktorlar hamda qishloq xo‗jaligi 
mashinalaridan unumli foydalanishga katta e‘tibor beriladi. 

---

21