A k a d e m I ya r. X. Dushanov y. A. Farfiyev

maqsadi  -  xuquqbuzarliklarning oldini olish va jamoat tartibini saq-
lashda tinglovchilarda psixologik bilimlardan foydalana olish ko‘nikma 
va malakalarini shakllantirish; 
vazifalari – IIO faoliyatida profilaktik ishlarining o‘ziga xos psixolo-
gik xususiyatlari haqidagi tasavvurlarni shakllantirish,  profilaktik xizmat 
xodimlarining shaxsiy-kasbiy sifatlari va kasbiy mahoratlarini shakllan-
tirishning psixologik shart-sharoitlari bilan tanishtirish. 
Ichki ishlar organlari xodimlari profilaktik faoliyatining asosiy 
maqsadi bu jinoyatchilikning oldini olish va favqulodda holatlarni 

---

 194 
bartaraf etishdan iboratdir. Binobarin, profilaktik faoliyat har bir ichki 
ishlar organlari xodimi faoliyatining ajralmas qismi hisoblanadi. 
Ichki ishlar organlari xodimlarining profilaktik faoliyati bir qator 
o‘ziga xos psixologik xususiyatlar bilan tavsiflanadi: 
• huquqiy reglamentatsiya; 
•  faoliyatning turli xil ko‘rinishlari va uning ijodiy xarakteri; 
•  tegishli shaxslarning qarama-qarshiligi; 
•  hokimiyat vakolatiga egaligi; 
•  aholining ko‘z o‘ngida voqea sodir etilganida yuqori mas’uliyat 
bilan yondashish;  
•  fuqarolar bilan munosabatlarni yaxshilashda jamoat tashkilotlari va 
institutlarining vakillari, hamda mahalla faollari bilan doimiy aloqalarni 
tashkil etish majburiy ahamiyat kasb etadi. 
Profilaktik faoliyat asosan fuqarolar, mahalliy o‘z o‘zini boshqarish 
organlari vakillari, mansabdor shaxslar bilan faol kommunikativ 
munosabatlarga kirishi orqali olib borilib, bu, o‘z navbatida, ichki ishlar 
organ xodimlarining kommunikativ va pedagogik qobiliyatlarini hamda  
fuqarolar bilan munosabatda ularning huquqlarini qonun, qonun osti 
aktlariga rioya etgan holda tashkil etishni talab qiladi.   
Profilaktika inspektorining psixogrammasi mutaxassislar tomonidan 
tahlil qilinganda xodimning muvaffaqiyatli faoliyat olib borishi uchun 
quyidagi psixologik sifatlar bo‘lishi aniqlangan: 
•  kasbiy kuzatuvchanlik; 
•  ziddiyatli holatlarda o‘zini boshqara olish qobiliyati; 
•  o‘z atrofida insonlarni jamlay olish va ularning ishonchiga kira 
olish qobiliyati; 
•  inson hayotiga e’tiborli bo‘lishi va uni kuzata olishi; 
•  o‘z nuqtai nazarini himoya qila olish; 
•  voqea hodisalar obrazini fikran qayta tiklash; 
•  qarama qarshi ma’lumotlardan xulosa chiqara olish uquvi; 
•  insonning tashqi ko‘rinishi va xatti-harakatlarini esda saqlab qolish; 
•  begona insonlar bilan tez psixologik aloqa o‘rnata olish qobiliyati
1
. 
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, ichki ishlar organlari xodimlarining 
profilaktik faoliyatini samarali olib borishiga to‘sqinlik qiladigan 
                                         
1
 Основные виды деятельности и психологическая пригодность к службе в 
системе  органов  внутренних  дел:  Справ.  пособие / Под  ред.  Б.Г.  Бовина, 
Н.И. Мягких, А.Д. Сафронова. – М., 1997. – С. 85.
 

---

 195 
ko‘rsatkichlar mavjud, bular: individualizm, shaxslararo munosabatlar va 
ijtimoiy o‘zaro harakatlar tizimini buzuvchi ijtimoiy begonalashish; 
peshqadamlikka (liderlikka) intilishning kuchliligi va qat’iyatliligi; fao-
liyat maqsadiga erishish motivlarining past darajasi; irodaviy jarayonlar-
ning va irodaviy intilishlarning yetarli darajada emasligi; psixologik 
og‘ishlarning mavjudligi va boshqalar. 
Profilaktik faoliyat bilan shug‘ullanadigan ichki ishlar organ 
xodimlarining asosiy vazifasi jamoat tartibini saqlash, jinoyat sodir etilish 
sabab va shart-sharoitlarini aniqlash hamda o‘z hududida ularni bartaraf 
etish hisoblanadi. Profilaktika inspektorlari har bir fuqaroning huquqlarini 
himoya qiladi, tashkilot, korxonalarni noqonuniy harakatlardan saqlash-
dir. Uning barcha xatti-harakatlari qonun doirasida amalga oshiriladi. 
Profilaktika xizmatida faoliyat olib borayotgan ichki ishlar organ 
xodimi professiogrammasida uning shaxsiy sifatlarini, ko‘nikma va 
malakalarini, murakkab, ammo kerakli faoliyatida namoyon etuvchi  
quyidagi faoliyat ko‘rinishlari mavjud, bular:  
•  ijtimoiy faoliyat; 
•  konstruktiv faoliyat; 
•  tashkiliy faoliyat; 
•  tasdiqlovchi faoliyat; 
•  kommunikativ faoliyat; 
•  qidiruv faoliyati;