А к а д е м и я а. А. О р т и д о в


ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАРДА ИКГИСОДИЙ



Download 5,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/38
Sana25.09.2022
Hajmi5,95 Mb.
#850206
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   38
Bog'liq
Хуфёна иқтисодиёт. Ортиқов А

ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАРДА ИКГИСОДИЙ
ЖИНОЯТЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ
МУАММОЛАРИ
Иктисодий хаётни тартибга солувчи хукук, тар- 
мокдари ичида мухим уринни маъмур
и
й -хукук,ий тар- 
тибга 
солиш 
ва 
унинг 
асосий 
шакли 
булган 
монополияларга 
кдрши 
кураш 
х,амда 
молиявий 
к,онунчилик эталлайди. Аммо охирги ун йилликнинг 
узига хос 
томони иктисодий 
фаолиятга 
нисбатан 
жиноят хукук,ининг ривожланиши булди.
Рарб мамлакатларида иктисодий ривожланишнинг 
узига хослиги турли даврларда хусусий тадбиркорлик 
фаолиятини давлат томонидан бошк,аришнинг бир хил 
эмаслигидадир. Баъзида давлатнинг назорат функцияси 
кучайган, 
баъзида 
эса 
ик,тисоднинг 
ривожланиш 
даражасига к,араб сусайган булади. Бу мойилликни 
АКШ мисолида якк,ол куриш мумкин. АКД1да Рарбий 
Европа мамлакатларидан фаркди уларок,, давлат сектор и 
Хеч 
к,ачон катта улушни ташкил 
килмаган, 
кенг 
Хажмдаги национализация утказилмади, яъни давлат 
томонидан 
тартибга 
солиш 
давлат 
бошк,арувига 
айланмади.
Америка хукумати бошк;а мамлакатларда кулланилган 
дунё бозоридаги ракобат курашида уз позициясини 
мустахкамлаш 
мак,садида 
трестларга 
ёрдам 
бериш, 
рагбатлантириш 
сиёсатидан 
фойдаланмаган. 
АКШ 
шароитида хужалик фаолиятини давлат томонидан 
бошк;аришнинг 
асосий 
куриниши 
антитрест 
крнунчилигини 
яратиш 
билан 
боглик, булган. 
Бу 
фаолият, биринчи навбатда, алохида монополистик 
уюшмаларнинг уз манфаатини устун куйиш сиёсатига 
карши халол рак,обатни сакдаш ва куллаб-кувватлашга


^аратилган. Бу борада яратилган крнунчилик унча катта 
булмаган монополиялар манфаатини химоя килишга 
к,аратилган.
Маълумки, катта моыополистик уюшмалар, гигант 
корхоналар ракрбат курашининг кескинлашувига сабаб 
булади. Конунлар ичида 1890 йил кабул к,илинган 
«Шерман крнуни» алохида урин тутади. Бу крнун узга 
норматив моддалардан фаркли уларок,, монополияларнп 
«крнундан ташкарида» деб эълон кдлган ва бу конунга 
итоат этмаганлар учун жиноий жавобгарлик кузда 
тутилган. Сунг Клейтон (1914 йил). Робинсон-Патман 
(1936 йил), Селпер Кефовер (1950 йил) ва бошка 
конунлар кабул крлинган.
Аммо хает шуни курсатдики, трестлар фаолиятини 
боищариш. 
умуман 
олганда, 
кам 
самарали 
булиб 
келмокда. Конунларнинт бузилиши хусусидаги ишларни 
\ал этиш йиллар давомида тугалланмай долган. Бу эса. 
уз навбатида, йирик монополистик уюшмаларга бир 
неча, баъзи лолларда ун йиллаб уз фаолиятларини давом 
эттириш, имтиёзлардан фойдаланиш натижасида катта- 
катта даромадлар олиш имконини бермокда. 
A KJ I I
да 
хар йили минглаб фирма кушилишиб, йириклашиб 
бормокда. 70-йилларда уларнинг сони йилига 2 мингдан 
ошиб кетган эди. Бунд ай шароитда давлат гомонидан 
^аттик, назорат к,илиш зарурияти тутилган, айникса, 70- 
йилларда бу ишга катта эътибор берилган ва, биринчь 
навбатда. 
истеъмолчининг хукукини 
\им оя 
цилиш 
(масалан. 60-йилларда 20 дан ортик. 70-йилларда эса 
150 дан зиёд конун истеъмолчилар хукук,ини х,имоя 
кдлиш)га кдратилган булса, 80-йилларда бу сиёсат 
борасида бир оз юмшокдик, сусткашлик кузатилди.
Хукумат бу йилларда ишлаб чицаришни кон ней 
трациялаш, капиталнинг йирик корпорпациялар кулида 
жамланишига 
пул 
берди. 
Натижада 
янги 
йирик 
корнорациялар даври бошланди. Аммо мутахассис- 
ларнинг фи крича, сунгги йилларда бундай сиёсатнинг
162


салбий натижалари намоён була бошлади. Жамоатчилик 
фикрини урганиш корпорациялар сиёсатига к,арши 
чора-тадбирларни, улар фаолиятини тартибга солувчи 
Конунларни ишлаб чикиш зарурлигини курсатмокда. 
1985 йилдан бошлаб, яна эски монополия ва ракобат 
буйича крнун'шликка риоя килиш кучайтирилди. 1981 — 
1987 йиллар мобайнида Антитрест бошкармаси йилига 
уртача 80 тадан жиноий пиши судга йуллади.
Трестлар фаолиятини тартибга солувчи крнунчилик 
нафак,ат АКШда, балки Европа мамлакатларида х,ам 
мавжуд. Европада бу борада вужудга келтирилган тизим 
америкаликлар тизимидан бир оз фарк килади. Канада, 
Япония ва бошка мамлакатларда хам шунга ухшаш 
крнунлар кулланилади.
Европа тизими нафакат Европа мамлакатларида, 
балки Австралия, Янги Зеландия ва бошка мамла­
катларда \ам
кабул кдяинган. 
Бу тизим асосида 
(Шерман конунидан фарк/ти уларок) монополияларни 
гайрицонуний деб 
эълон 
килиш 
ётмайди. 
Моно- 
полиялар мавжудлиги тан олиниб, 
к°нунлар улар 
томонидан 
йул 
купил иш и 
мумкин 
булган 
суи- 
истеъмолликларга к,арши кураш чораларини белгилайди.
Германия Федератив Республикаси АК.Ш ва Евро­
пада шаклланган тизимлар уртасидаги оралик тизимдир.
Рарб мутахассисларининг фикрича, умуман олганда 
антимонопол крнунчилиги иктисодий жиноятларнинг 
узига хос куриниши булган корпорациялар жиноятига 
карши каратилган воситалардан биридир.
Купгина конуний меъёрлар иктисодий жиноятларга 
Карши иктисодий фаолият сохасини тартибга солишга 
Каратилган. Ривожланган бозор муносабатлари мавжуд 
мамлакатларда давлатнинг иктисодий хаетга аралашуви 
савдо сохасидаги, кпшлок хужалигини тартибга солувчи, 
солик, банк ва молия конунчилиги оркали амалга 
оширилади. Бу конунларнинг купчилик моддаларида
163


содир этилган хукукбузарликларга жиноий жавобгарлик 
кузда тутилган.
Бу сох,адаги конунчиликнинг ривожланиши иктн 
содий жиноятларга нисбатан, масъулиятни кучайтириш 
томон бормокда. Бунга ёрцин мисол сифатида 30-40 
йилларда 
АКШ 
да 
кабул 
килинган 
бир 
катор 
конунларни 
келтиришимиз 
му м кин. 
Уларда 
барча 
хатти-х,аракат 
учун 
жиноий 
жавобгарлик 
назарда 
тутилган. 
1933 
йил 
кабул 
кили н тан 
«Кимматбахр 
кргозлар 
тугрисида»ги, 
1934 
йил 
кабул 
кил ни га н 
«Кимматбах
.0
к°гозларни айирбошлаш тучрисида»ги. 
«Кредит 
шартномаси 
тугрисида»ги 
(1939 
йил), 
«Кимматбахр к°гозлар эгасининг х,имояси тугрисида»ги 
(1940 йил) ва бошка цонунларни мисол тарикасида 
келтириш мумкин.
Крнунчилик ривожпанишининг кейинги боскичи 70- 
80 йилларга тугри келади. Бу даврда барча ривожланган 
мамлакатларда иктисодий жиноятларга карши махсус 
конунлар кабул цилинди, мавжудлари муайян даражада 
куриб чикипиб. жазоларни отирлаштириш томонга 
узгартирилди. Хусусан, АКШда: «Товар айирбошлаш 
тугрисида»ги (1976 йил). «Банк жамгармалари сири 
тугрисида»ги (1976 йил), «Трестларга карши процедура 
ва санкциялар тутрисида»ги (1974 йил) крнунларяа 
олдинги конунларга узгартиш киритилиб. бу борадаги 
гайриконуний 
хагтихаракаглар 
огир 
жиноятлар 
разрядига киритилди ва масъулият кучайтирилди.
«Жиноятчиликни назорат килиш тугрисида» (1976 
йил) кабул килинган конунда АКШ бош атторнейсига 
трестларга карши царатилган крнунларии бузганлиги 
учун корпорацияларни жиноий жавобгарликка тортиш 
борасида штатларга ёрдам бериш ва улар имкониятини 
ошириш максадида маблаглар ажратиш юклатилган. 
1977 
йили 
кабул 
килинган 
«Халкаро 
коррупция 
тугрисида»ги к°нун Америка концернларига хорижий 
мамлакатларнинг расмий вакилларига пора беришни
164


такдклайд»; 1978 йилдаги конун асосида тиббий ёрдам 
курсатишнинг «Мэдикер» ва «Медикейд» дастурлари 
буйича фирибгарлик учун санкциялар кучайтирилган ва 
С
орликни
саклаш. Таълим х,амда Ижтимоий таъминот 
вазирликларпга х,ар кандай врач ёки тиббиёт ходимига 
уша дастурларда иштирок этиш так,иклаш хуку кин и 
беради: «Компьютер тизими химояси тугрисида» (1979 
йил): 
«Кредит 
карточкаларини 
сохталаштириш 
ва 
калбакилаштиришга карши кураш тугрисида»ги (1984 
йил) к,онуилар АКШ 
Конунлар тугшамининг 
1029 
булимдан иборат «Молия сохасида ва уларга кириш 
воситаларини ишлаб чик^ариш билан б орлик, ноконуний 
фаолият тутрисида»ги 18 булимини гулдирди. Бу булим 
сохта «кириш воситаларини» — кредит карточкалар, 
ракамлар, хисоб-китоб счёти ракамларини ишлаб чи- 
цариш, фойдаланиш ёки узга шахсга бериш борасида 
содир этилган хукук,бузарликларни уз ичига олади.
ГФРда 1974 йили купгина хуку^бузарликларга жи- 
ноий жавобгарлик белгиланган, «виждонсиз ракобат 
тугрисида»ги 
цонунга 
(1909 
йил 
кабул 
килинган) 
узгартиришлар киритилган. 1976 хамда 1986 йиллар 
кейинчалик Ж иноят кодексига кушилган иктисодий 
жиноятларга карши кураш конунлари кабул килинган. 
1976 йили кабул килинган конунда сохта банкротликка, 
кредит 
ва 
субсидициялар 
буйича 
фирибгарликка, 
судхурликка жавобгарликлар кузда тутилган; иккинчи 
Конунда компьютер ёрдамида фирибгарлик, сохта пул 
ишлаш. саноат шпионажи, компьютер саботажи, чеклар 
ва кредит карточкалар буйича суиистеъмолчиликлар. 
турли 
мукофотларни узлаштиришларга 
жавобгарлик 
кузда тутилган.
Иктисодий 
жиноятларга 
карши 
кураш 
чора- 
тадбирлари хусусида гапирганда. шуни хам назарда 
гутнш керакки. бу вокелик янги булмаса-да, бирон-бир 
мамлакатда шу кунга кадар уларга кариш курашнинг 
комплекс дастури ишлаб чикилмаган. Мавжуд дастхрлар


ё чекланган ёки куз-куз килиш учун ишлаб чикилган. 
Бундам 
х,олатнинг 
юзага 
келиши 
иктисодий 
жиноятларнинг, 
бир 
то нон дан. 
жамиятнинг 
базис 
муносабатлари билан, иккинчи томондан. усткурма 
муносабатлари билан богликлигидадир. Баъзи гадки 
кртчилар 
иктисодий 
жиноягларни 
бозор 
муноса- 
батларинмнг миманент шарти на зркин тадбиркор- 
ликнинг мавжудлиги уни таъминлаш учун жамият 
тулайдиган «мажбурий тулов мукофот»дир деб таъкид- 
лайдилар. Бундай царашлар муайян равишда мазкур 
жиноятларга карши 
кураш 
олиб боришни мурак- 
каблаштиради.
Бу 
уринда 
яна 
иктисодий 
усиш 
цикллари 
ва 
иктисодий жиноятчилик уртасидаги ботлм^гик мав- 
жудлигини хам таъкидлаш лозим. Иктисодий инки- 
розлар 
даврида, 
бмр 
томондан, 
иктисодий 
ж и ­
ноятларнинг усиши (окир иктисодий шароигда ^ар 
Кандай воситалар билан моддий холатини яхшилашга 
уриниш билан боглик), бошка томондан, бу турдаги 
жиноятларга карши курашнинг кучайганлигини кузатиш 
мумкин (бундай \олат иктисодий жиноятларнинг узига 
хос хусусияти билан боглик булиб, иктисодга ёки унинг 
алохида тармогига зарар етказадиган. энг мухими, бу 
жиноятлар инкирозлар даврида, икгисод заифлашганда 
намоён булади).
Иктисодий жиноятларни таг-туги билан йук килиш 
мумкин эмаслигини 
гушунган 
карб мутахассислари 
уларнинг масштабларинм чеклаш зарурияти хусусида 
фикр билдирмокдалар. Аммо бу масалани ечишда бир 
Катор илмий, амалий ва техник кийинчиликлар юзага 
келади.
Иктисодий жиноятларга 
карши курашни мурак- 
каблаштирадиган юкорида кайд этилган «иктисодип 
жиноятлар» 
тушунчасининг 
ноаниклигм. 
к°нунчи- 
ликнинг такомиллашмаганлиги, бу жиноятнинг аник., 
муайян 
жабрланувчиси 
йуклиги 
ва 
бошкалар)
166


омиллардан ташкари, бундай жиноятларни аниклаш ва 
очиш катта муаммо эканлигини хам таъкидлаш мумкин. 
Купчилик иктисодий жиноятлар ёпикутигича к,олиб 
кетади, улар хусусидаги ахборот эълон килинмайди. 
Баъзи 
холларда 
(масалан, 
махрулотларга 
нарх 
белгилашнинг мураккаб тизими ишга тушган холларда) 
жабрланувчи жиноят объекти булганлигини тасаввур 
Хам 
килмайди. 
ХУКУХ.ни 
мухофаза 
килувчи 
орган 
ходимлари амалиётдаги гайрикрнуний хатти-харакатлар 
сабабини билолмай кщ адилар, чунки жиноят содир 
этишда 
тадбиркорлар 
кунцалик 
амалиётда 
кабул 
Килинган 
усуллардан 
фойдаланадилар. 
Купгина 
жиноятлар 
одатдаги 
операнияларга ухшаш 
булади. 
Б\’ндай х°лат, апбатта, жиноий ниятни исботлашни ва 
жиноий иш кузгатишни мураккаблаштиради. Купгина 
иктисодий жиноятлар аксарият (масалан, соли к тулаш 
нормаларини бузувчи солик, декларацпясида даромад- 
нпнг бир кисмиии курсатмайди) харакатсизлик акти 
сифатида намоён булади.
Бир кагор мураккабликлар иктисодий жиноятларни 
очиш жараёнида юзага келади. 
Куп мехнат талаб 
киладиган иш ойлаб вактни талаб этади, баъзида 
терговчилар 
ва 
экспертлар 
йиллар 
давомида 
бу 
жиноятларни очиш устида ишлайдилар, шу билан улар 
кучада содир этиладиган жиноятлардан фарк кил ад и. 
А1\Шда бундай жиноятларни очишнинг мураккаблиги 
бу иш билан шугулланувчи органларнинг куплиги, улар 
фаолиятининг 
мувофикдаштирилмаганлигидадир. 
Бу 
органлар 
бир-бирларининг 
ишини 
к,айтарадилар. 
Масалан, Федерал савдо комиссиясининг ваколатидаги 
фирибгарлик иши почта богщармасининг юрисдик- 
ииясига т\три келиши мумкин, чунки баъзи хут<укбузар- 
ликлар почта жунатмаларидаги фирибгарликлар билан 
боклик 
конунларга тутри 
келади. 
Шундай 
килиб, 
тегишли даражадаги координация ишларининг мавжуд
167


эмаслиги ок,ибатида бир ишни бир-биридан холи икки 
ташкилот олиб бориши мумкин.
Америка Адвокатлар ассоциацияси кумитасининт 
маълумотларига 
кура, 
федерал 
органлар 
ХУкук 
бузарликни очишда таилаб ёндашадилар. Жиноий иш 
кузгагиш 
ху'КУК.ига 
эга 
булган 
идоралар 
купгина 
холларда мугахассис-экспертларнинг етишмаслиги нати- 
жасида жиноий ишларни охирига етказишга курби 
етмай, бошк,а тергов органларига бериб юборади.
АКШда иктисодий жиноятлар учун жавобгарликка 
тортишнинг 
умуммиллий 
стратегияси 
ишлаб 
чикдлмаган. Бундай жиноятларни содир этгани учун 
таькиб к,илишга бир хил ёндошиш йукдиги шунда 
куринадики, маъмурий органлар махкама томонидан 
белгиланган нормаларн! 
1
бузганда, корпорацияларникг 
катта микдордаги фирибгарлик операцияларини амалга 
оширишгани аникданса хам, уларга нисбатан бундай 
фаолиятни 
тухтатиш 
ёки 
маъмурий 
ого.ушытириш 
туфисидаги буйрукдарии чик^аришади. Натижада куилаб 
жиноятлар суд боск^ичига етиб бормаиди.
Юцорида 
айтилган 
фикрларни 
инобатга 
олиб 
таъкидлаш мумкинки, иктисодий жиноятларга карши 
курашни 
шакллантиришда 
махе ус 
ихтисослашган 
органни ташкил к,илиш максадга мувофик хисобланади. 
Масалан. Г’ФР да бу борада муайян тажриба тупланган 
1968 иили бу мамлакатда иктисодий жиноятларни 
урганиш буйича махе ус комиссия тузил ган. Бу орган 
томонидан 
ишлаб 
чикилган 
тавсияларга 
мувофик. 
икдисодий жиноятларга кдрши кураш буйича махсус 
прокурорнинг худ уд и и бюроси таъсис этилган. Рейн- 
Вестфал ерида эксперимент утказилган. Эксперимент 
муваффак,иятли утгандан сунг 
мамлакатнинг барча 
худудтарида шундай бюролар ташкил цилиш туфисида 
крнун кабул килинган.
Бундан ташкари. ГФР да иктисодий жиноятларни 
куриб чикадиган ихтисослашган судларнинг булиши хам


конунларда кузда тутилган. Бир неча йиллар давомида 
Баден-Вюртемберг ери худудида иктисодий назоратни 
амалга оширувчи махсуе полиция хизмати фаолият 
курсатиб келмокда. Унинг фаолият доирасига истеъмол 
товарларининг нархини, озик-овкат махсулотларини 
ташиш 
тартибини 
хамДа 
спиртли 
ичимликларни 
сотишни назорат кдлиш киради. Ун йил давомида 
(1972—1982 йиларда) бу хизмат ходимларининг сони 264 
дан 429 кип гига купайтирилди. Бу ернинг хаР 22 минг 
ахолисига битта шундай хизмат ходими тугри келади. 
1982 йилнинг узида бу хизмат ходимлари 115 минг 
текширувни амалга оширдилар, 35 минг ози к-о в кат 
махсулотларидан намуна олиниб, экспертиза к.нлинди. 
прокуратура 
органларига 
турли 
иктисодий 
ХУКУК- 
бузарлик холлари буйича 1160 иш оширилди.
АКДЛда 
«ок 
ёкаликлар» 
жиноятларига 
каРши 
курашнинг 
ташаббускори 
округ 
атторнейларининг 
милли й 
ассоциация си 
булиб. 
у 
ХУКУКНИ 
куллаш 
фаолиягига хайрихох маъмурият ёрдамида ва Мкдисодий 
жиноятларга 
карши 
кураш 
дастури 
марказининг 
иштирокида иктисодий жиноятларга хаРши кураш 
борасида процедура ва уларни очиш методлари буйича 
кулланма ха.мда дастур ишлаб чикди. Бу жиноятларни 
урганиш ва очишда асосий вазифа (федерал органларга 
юклатилган. Сабаби, иктисодий жиноятларга жавобгар- 
лик купчилик х.о;;ларда федерал цонунлар томонидан 
тартибга солинади. АКШ нинг атторней бошхарма- 
ларининг 
купчилигида 
таркибига 
малакали 
мута- 
хассислар киритилган иктисодий жиноятлар буйича 
булимлар ташкил килинган. Бу мамлакатда иктисодий 
жиноятлар буйича жиноий ишни кузгатиш 
ХУКУКИ 
Ад- 
лия вазирлигига юклатилганлигига карам ай, тергов 
ишларини бошка органлар Х‘>м олиб бориши мумкин 
Бу ишларда Ф1\Б (Федерал киДиРУв бюроси)нинг хам 
мухим урин бор. Кейинги йилларда бу орган иктисодий 
жиноятларга 
каРши 
курашни 
кучайтирди. 
Ф КБ
169


бюджетининг тахминан 10 фоизи бу жиноятларга карши 
курашга сарфланади. 
Бу 
ишда Ф1\Б нинг 8500 ходими, 
шунингдек, 12,5 минг ФК,Б агента булмаган шахслар 
иштирок этади. Бюро шундай жиноятларни очишда 
бухгалтерларни ва атторнейларни хам жалб куглади.
Почта жунатмалари инспекцияси хизмати иочтадаги 
фирибгарликларни очиш билан шугулланади. Бу хизмат 
жиноий санкцияларни х,ам куллаши мумкин. Жиноят 
кидирув ишлари, одатда. Адлия вазирлиги атторнейлари 
билан хамкорликда утказилади.
Согликни сакдаш, таълим ва фаровонлик вазир- 
ликлари кршида 1973 йили тергов ва хавфсизлик 
булими ташкил этилди. Булим куйидаги йуналишлар 
буйича кддирув ишларини олиб боради:
1) талабалар ссудасини кафолатловчи дастур к,ои- 
даларининг бузилиши буйича Дастур кредит таш- 
килотларидан ук,иш учун туланадиган ссудани олиш 
имкониятига 
тааллукдидир. 
Бу 
борадаги 
фириб- 
гарликлар дастур доирасида студент булмаган шахслар 
томонидан ссудани расмийлаштириш хрлларини уз 
ичига олади;
2) 
медикаментларни 
такдим 
этиш 
дастурининг 
бузилиши. Булим бу дастур билан б о ти к, фириб­
гарликларни очиш билан шугулланади;
3) бепул медицина хизматини курсатиш дастуридаги 
кридаларнинг бузилишлари б т а н боти к; хрлатлар. Бу 
дастур кексаларга тиббии хизмат курсатиш билан бог- 
лик;.
Солик, ва туловлар хизмати соли к тулашдан буйин 
товлаш каби жиноятларни очиш билан хам шугул­
ланади. Сол и к хизматининг тергов булимида 2500 
терговчи хизмат кил ад и.
Банк крнунчилиги бузилган хрлатларда терговнй Бож 
операциялари 
буйича 
агентлик. 
Валюта 
назорати 
агентлиги; Банк депозитлари сугуртасининг федерал 
корпорацияси. Федерал резерв агентлиги олиб боради.


Бу агентлиютар уз ваколатлари доирасида бож фаоли- 
ятини тафтиш к.иладилар. Валюта масалалари буйича 
назорат бир йилда икки маротаба амалга оширилади. 
Банк ходими жикоят содир этса, агентлик уни уз 
функциясидан четлаштириш 
хУКУКига 
эга.
Иктисодий жиноятларга карши курашда ало\ида 
уринни компьютер жиноятларини аникдаш ва очиш 
муаммоси эгаллайди. ЭХ.М ва терминаллар сонининг 
доимий 
ортиб 
бориши 
билан, 
мутахассисларнинг 
башоратига кура, бу жиноятларнинг сони ва тури \ам 
купайиб бормокда.
Компьютер 
жиноятларининг 
очилиш 
даражаси 
\озирда жуда паст, куп х,олларда уларнинг очилишида 
тасодиф урин тутади. Амалга оширилаётган химоя чора- 
тадбирлари юкори самара бераётгани йутс. Шунинг учун 
Хам бу жиноятларни урганиш ва очиш масалалари га 
махсус 
адабиётларда 
куп 
эътибор 
берилмокда. 
Таъкидланадики, компьютер жиноятларини очишнинг 
асосий шартларидан бир и хисоблаш техникасини яхши 
узлаштириш, айницса. уни амалда куллашдир. Яна шу 
нарса алохдда белгиландики, бу жиноятларни очишга 
жабр 
курган 
корхонанинг 
юкори 
лавозимдаги 
мутахассисларини жало килиш максадга хгувофикдир. 
Рарб криминалистларининг фикрнча, бу жиноятларни 
очишда, 
туеатдан 
утказилган 
гергов 
харакатлари, 
хусусан, гумондор шахсни хибсга олиш катта самара 
беради, чунки жиноятчи жиноят изини йукотишга 
улгурмайди. Тергов олиб бораётган терговчи учун ах- 
борот-хт
1
соблаш марказини куздан кечириш муайян 
кийинчиликларни юзага келтиради. Ахборот ёзилган 
диск, дискетлардан зудлик билан нусха (уларни олиш 
гехнологик жараённинг уз ил и б коли ш ига, тергов учун 
бир катор мураккаб ва, шу жумладан, моддии жихатдан 
муаммоларни 
юзага келтириши мумкин) 
кучириш. 
алфавит—чоп этувчи курнлмадан оттиск (бу оттисклар


буйича барча ахборотлар ёзилган курилмаларни назорат 
Килиш мумкин) олишга -ало\ида эътибор к,илиш зарур.
Лхб о р от-хис обл а ш марказларини куздан кечиришда 
дастлабки хужжатларни руйхатга олиш, кандай маълу- 
мотлар к,айси ахборот ташувчи курилмада сакланишини 
аникдаш ута мухимдир. Сурок, такти-касини аникдашда 
ало^ида эътибор терговчининг техник тайёргарлигига 
Каратилиши лозим. Шу муносабат билан ЭХМ буйича 
полиция инспектор!! лавозимини киритиш (Таро мам- 
лакатларида бундай лавозимдаги мутахассислар тез-тез 
учраб ту ради) макрадга мувофикдир.
Мехнат, савдо, алок,а, транспорт ва умуман ик,- 
тисодий ривожланган мамлакатлардаги байналмилал- 
лашув жараёни 
ик,тисодий жиноятларнинг миллий 
чегаралар доирасидан чициб кетганлигидан далолат 
бермокда. Шу муносабат билан бу жиноятларга к,арши 
курашишни халк,аро микрсда олиб бориш зарурияти 
тугалмокда.
70-йилларнинг охиридан бошлаб, бу борада муайян 
ишлар амалга оширилмокда. Шундай булишига кара- 
масдан, эътиборга лойик, натижалар кулга киритилгани 
йук. Европа Кенгаши доирасида соли к фирибгарчи- 
ликларига карши кураш борасида хамкорлик буйича 
халк,аро 
даражада 
тавсиялар 
кабул 
кили н тан 
ва 
ахборотларни 
айирбошлаш 
жараёнини 
таъминлаш 
борасида, 
иктисодий 
жиноятни 
содир 
этганларни 
айирбошлаш 
буйича 
протоколллар имзоланган. 
Бу 
муаммоларни хал килишда муайян ишларни БМТ 
Кумиталари амалга оширмокдалар. Улар томонидан 
иктисодий 
жиноятларга 
карши 
курашни 
такомил- 
лаштиришнинг тавсиялари ишлаб ч и кил га н.
1
72


ХУЛОСА
Юцорида айтилганлардан киск^ача хулоса кдлиб шуни 
таъкидлаш мумкинки. ушбу китоб доирасида амалиёт 
нук,таи назаридаги хуфёна ик.тисодиёт билан борлик 
муаммоларнинг барчасини кдмраб олиш мумкин эмас.
Аммо ушбу ишнинг максади: биринчидан, «хуфёна 
ицтисодиёт» 
тушунчасининг 
мохиятини, 
унинг 
аломатларини очиш; иккинчидан, ицтисоддаги хуфёна 
жараёнларнинг 
мураккаблиги, 

Download 5,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   38




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish