A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Tashqi aloqalar (TKHTQ 15 prinsipi) 
Korxona o’zining tashqi sheriklari: aksiyadorlar, biznes sheriklar, mijozlar 
va nazoratchi bilan ikki tomonlama muloqoti bo’lishi lozim. Menejmentning tashqi 
muloqoti ichki nazorat va korxonaning qiymati hamda madaniyatining muhimligi 
to’g’risida aniq xabar jo’natishi lozim. Korxona shuningdek, tashqi sheriklar ham 
ma’lumot berishlari uchun tegishli mexanizmlarga ega bo’lishi kerak. Misol uchun, 
mizojlar mahsulot sifatida haqida fikr-mulohaza bildirishlari, sotuvchilar esa 
sotilgan tavarlarga to’lanadigan to’lovlar haqida savollar berishlari yoki 
nomunosib ehtimolli hatti-harakatlar to’g’risida shikoyat qilishlari mumkin. Yana 
bir misol sifatida yirik do’kondorlar odatda boshqa ko’plab sotuvchilar bilan 
aloqasi borligini keltirishimiz mumkin. Ushbu do’kondorlarning ko’pchiligi 
bevosita telefon aloqasi o’rnatishadi va shu orqali agar sotuvchilar kompaniyaning 
sotib olish agenti tomonidan noo’rin harakatlar misol uchun, agar boshqa 
buyurtmachi tominidan katta buyurtmalar qo'yilgan bo'lsa, va mazkur sotuvchi 
darhol qaytarish taklifi kabilarni aniqlasa, to’g’ridan to’g’ri kompaniyaning ichki 
audit departamenti bilan yoki boshqa shunga o’xshash partiyalar bilan aloqa 
o’rnatishlari mumkin. 
8.7. Ichki nazoratning monitoring elementi tavsifi va uning prinsiplari 
TKHTQ elementi: Monitoring
Monitoring ichki nazoratning beshta tarkibiy qismining har birining 
samarasini baholashga fikr-mulohazalar berish jarayoni sifatida shakllantirilgan. 
Menejment monitoringni amalga oshirish uchun doimiy baholashlar aralashmasini, 
alohida baholashlarni yoki ikkalasining bir qancha kombinatsiyasini tanlaydi. 
Monitoring ichki nazoratda aniqlangan kamchiliklar tegishli ishchi hodimga xabar 

---

175 
berilishini va tegishli chora tadbirlar ko’rilishini talab qiladi. Monitoringning ikkita 
prinsipi muhokama qilinadi.