A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Yapli foyda 
daromdi kutilgandan kam bo’lgan do’konlar 
guruhini tuzadi; lekin muhimi shundaki, yalpi 
foyda kutilgan sezilarli darajada past (63 % 
kutilgan, lekin 60 % erishilgan). Monitoring 
hisoboti ko’rsatadiki, quyidagi tushuntirishlardan 
biri do’konlarda bo’ladigan muammolarni 
izohlashi mumkin: (a) barcha daromadlar ham 
ro’yhatga olinmsligi; (b) mahsulotdan unumsiz 
foydalanilgan; 
(c) 
mahsulot 
boshqa 
joyga 
ko’chirilgan 
(yoki 
o’g’irlangan); 
(d) 
shu 
kabilarning 
ba’zi kombinatsiyasi. Dastlabki 
e’tibor 
faoliyat 
ma’umotlariga 
qaratilgan 
bo’lsada, ta’sirlar ichki nazoratning buzilishi 
ushbu maxsus joylarda ham mavjud bo’lishi 
mumkinligini ko’rsatadi. Ijroni monitor qilish 
nazoratlarni monitoring qilishga olib keladi. 
Hisobot 
menejmentni 
muammoni 
sababini 
aniqlashga hamda tegishli to’g’ri chora-tadbirlar 
ko’rishga chorlaydi. 
Kamchiliklarni baholash va xabar berish (TKHTQ 17 prinsipi) 
Monitoring olib borish yoki boshqa faoliyatlar orqali aniqlangan nazorat 
kamchiliklari tegishli hodimlarga: menejmentga yoki direktorlar kengashiga 
bildirilishi lozim chunki shu orqali tegishli choralar amalga oshiriladi. Avvalgi 
keltirib o’tgan misolimizga qaraydigan bo’lsak, ichki auditorlar alohida 
baholashlar o’tkazish orqali to’lovlar bilan bog’liq kamchiliklarni aniqlaganini 
eslaymiz. Ichki audit ushbu ma’lumotlarni tegishli tuzatuvchi chora tadbirlarni 
amalga oshirish ma’sulayitga ega bo’limlarga taqdim qilishi lozim. Tashkilot 
kamchiliklarning o’z vaqtida to’grilanayotganini kuzatish uchun tizim joriy qilishi 
lozim ekanligi ushbu prinsipda o’z aksini topgan.