A. D. Kayumov gruntshunoslik


 Gruntlarning fizik va biotik xossalari



Download 8,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/147
Sana30.06.2021
Hajmi8,96 Mb.
#105332
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   147
Bog'liq
gruntshunoslik

 
3.2 Gruntlarning fizik va biotik xossalari 
 
 
Gruntlarning  zichligi.  Zichlik  –  gruntlarning  fizik  xossasi  bo„lib,  uning 
massasining  egallagan  hajmiga  nisbati  bilan  baholanadigan  miqdoriy  qiymatdir. 
Muhandis-geologik 
tadqiqotlarda 
bu 
xossalarni 
tavsiflovchi 
quyidagi 
ko„rsatkichlardan  foydalaniladi:  qattiq  zarraning  zichligi,  grunt  skeleti  zichligi, 
nam gruntlarning zichligi, quritilgan grunt skeletining zichligi. 
 
Qattiq  zarraning  zichligi.  Gruntlarning  qattiq  zarrasining  (qattiq 
komponentlar,  qattiq  fazalar)  zichligi  deb  uning  birlikdagi  massasini  hajmiga 
nisbati tushuniladi.  
 
Qattiq  zarraning  zichligi  qiymati  mineral  tarkibi  va  organik  va  organo-
mineral  moddalarning  borligi  bilan  belgilanadi.  U  gruntlar  tarkibidagi  og„ir 
minerallarning oshishi bilan oshadi. Shuning uchun asosiy va ultraasosiy jinslarda 
qattiq  zarralarning  zichligi  (3,00-3,40  g/sm

gacha)  sezilarli  darajada 
nordonlarnikidan  (granitlarda  2,63-3,75  g/sm
3
)  yuqori  bo„ladi.  Organik 
moddalarning bo„lishi uning qiymatini keskin kamaytiradi, chunki ularning zichligi 
(gumusniki 1,25-1,40 g/sm
3
) mineral komponentlarga nisbatan uncha katta emas.  
 
Tarkibida  organik  moddalar  va  suvda  eruvchi  tuzlarning  qo„shimchalari 
bo„lmagan  ayrim  turdagi  dispers  gruntlarning  qattiq  zarralari  zichligi  kerakli 
darajada barqaror bo„lgan qiymatga ega. Ularning qiymatlari qumlar uchun - 2,66, 
supeslar  uchun  –  2,70,  suglinoklar  uchun  -  2,71  va  gillar  uchun  –  2,74  g/sm

bo„ladi.  
 
Gruntning  zichligi  yoki  nam  gruntning  zichligi  –  tabiiy  namlikdagi  va 
tuzilishdagi (buzilmagan) grunt massasining hajmiga nisbati. Bu qiymat g/sm
3
 yoki 
kg/m
3
 bilan o„lchanadi.  
 
Gruntning  zichlik  qiymatlari  mineral  tarkibiga,  namligiga  va  gruntning 
tuzilishiga (g„ovakligiga) bog„liq bo„ladi: 1) og„ir minerallarning miqdori oshishi 


115
 
 
bilan  gruntlar  zichligi  ortadi,  ammo  organik  moddalar  miqdori  oshishi  bilan 
kamayadi;  2)  namlikning  oshishi  bilan  zichlik  ortadi;  berilgan  g„ovaklikda 
g„ovakliklar suvga to„liq to„yinganda maksimal qiymatga ega bo„ladi; 3) gruntning 
g„ovakligi ortishi bilan kamayadi. 
 
Grunt skeleti zichligi yoki quruq gruntning zichligi deb tabiiy (buzilmagan) 
strukturasining  qattiq  komponentlari  massasini  gruntning  birlik  hajmidagi 
og„irligiga  nisbatiga  aytiladi.  Uning  qiymati  grunt  zichligiga  nisbatan  kam 
o„zgaradi,  chunki  u  faqat  gruntning  mineral  tarkibiga  va  tuzilish  (g„ovakligi) 
tavsifiga  bog„liq  bo„ladi.  Gruntda  g„ovaklik  qancha  kam  va  og„ir  minerallarning 
miqdori  qancha  ko„p  bo„lsa  skelet  zichligi  shuncha  yuqori  bo„ladi.  Organik 
moddalarning  qo„shimchalari  bo„lmagan  dispers  gruntlarda,  grunt  skeleti  zichligi 
amalda faqat uning tuzilishiga bog„liq bo„ladi.  
 
Grunt  skeletining  zichligi  (ρ
d
)  tajriba  ishlari  yordamida  (3.14-rasmda
 
keltirilgan tarozi usulidan foydalanib) aniqlanadi yoki ko„pincha grunt zichligi (ρ
va  uning  namligining  qiymatidan,  birlik  ulushida,  quyidagi  ifodadan  hisoblab 
topiladi  
                                                       
W
d


1


.                                                (3.8)  
 

Download 8,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   147




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish