A. D. Kayumov gruntshunoslik


 Gruntlarning tabiiy namligi va uni ularning xossalariga ta’siri



Download 8,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/147
Sana30.06.2021
Hajmi8,96 Mb.
#105332
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   147
Bog'liq
gruntshunoslik

1.4. Gruntlarning tabiiy namligi va uni ularning xossalariga ta’siri 
 
Tabiiy  holatda  yotadigan tog„  jinslari va tuproqlarda bo„ladigan  suvlarning 
hamma miqdori, tabiiy namlik deb ataladi. Uning namunalari 105-107
o
C haroratda 
o„zgarmas  og„irlikkacha  quritish  yo„li  bilan  aniqlanadi  (bu  haroratning  qiymati 
fizik  asoslanmagan,  ammo  standart  bilan  aniqlashtirilgan,  shuning  uchun  har  xil 
tashkilotlarda olinadigan natijalar o„zaro solishtirilishi mumkin).  
Quruq  jinsning  og„irligiga  nisbatan  olingan  namlik  jinsning  og„irlik 
(absolyut) bo„yicha namligi deb ataladi, jinsning hajmiga nisbatan olingan namlik 
– jinsning hajmiy namligi deyiladi. 
Jinsning  fizik  holatini  tavsiflash  uchun  faqat  namlikni  bilish  yetarli  emas: 
g„ovaklikning suv bilan to„lish darajasini aniqlash kerak. Buning uchun gruntning 
nisbiy namligini (namlik koeffitsiyenti) quyidagi ifodadan aniqlanadi: 
                                          
e
W
n
W
G
S
n



,                                            (1.8) 
bu yerda W
n
 - hajmiy namlik; n– g„ovakalik, %; W – absolyut namlik, bir birlikda; 
ρ

– gruntning qattiq qismi zichligi; e – g„ovaklik koeffitsiyenti. G ning qiymati 0 
dan (W
n
=0 bo„lganda) 1 gacha (W
n
 = n) o„zgaradi. 


52
 
 
Har  qanday  gruntda  suvning  bo„lishi  uning  xossasiga  ta‟sir  qiladi  (1.9-
jadval). 1.9-jadvaldan gilli gruntlarda bog„langan orol ko„rinishidagi adsorblashgan 
suvlar bo„lganda, ularning mustahkamligi yuqori bo„lishini tushunish mumkin. U 
boshqa  ko„rinishdagi  bog„langan  suvlar  hosil  bo„lishi  bilan  kamaya  boshlaydi. 
Osmotik  suvlar  hosil  bo„lishi  bilan  birgalikda  ultrakapillyarlarning  to„lishi 
kuzatiladi,  natijada  yuqori  kuch  ta‟siri  ostida  gruntda  yopishqoqlik  holati 
kuzatiladi.  Mikrokapillyarlar  suv  bilan  to„lgan  sari,  grunt  namligi  maksimal 
molekulyar suv sig„imiga yaqinlashishi bilan (W
mg

p
) yopishqoqlik o„zining 
maksimal  qiymatiga  erishadi.  Agar  namlik  plastiklikning  quyi  chegarasidagi 
namlikka  nisbatan  ko„p  bo„lsa  (W
p

L
),  mustahkamlikni  kamayishi  davom 
etadi va uning qiymati makrokapillyarlar suvga to„lishi bilan juda kamayadi [6, 7]. 
Grunt bu holatda plastiklik va yopishqoqlik xossasiga ega bo„ladi. Gruntda erkin 
suvlarning  hosil  bo„lishi  bilan  u  mustahkamligini  yanada  kamaytiradi.  Gruntning 
strukturasi buzilishi bilan u oquvchan holatga o„tish qobilyatiga ega bo„ladi.  
1.9-jadval 
 

Download 8,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   147




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish