A. D. Kayumov gruntshunoslik

3.32-rasm. Suriluvchi (so‘nmas) yoyilish (a) va hajmiy (so‘nuvchi) yoyilish (b) 
egrilari. 
 
Nam  shimdirilgan  gilli  gruntlarning  doimiy  yuk  ostida  orqaga 
qaytmaydigan  hajmiy  zichlashish  deformatsiyasining  rivojlanish  jarayoni 
konsolidatsiya  deb  ataladi.  Gruntlarni  konsolidatsiyasi  o„lchamlari 
namlangan  yuqori  g„ovaklikdagi  gilli  va  organo-mineralli  gruntlarda 
inshootlar cho„kishini baholash uchun kerak bo„ladi. 
 
Umumiy holatda, kompressiya sharoitida namlangan gruntlarga tashqi kuch 
qo„yilganda  (3.33-rasm)  birinchi  galda  g„ovaklik  suvlarining  elastiklik 
deformatsiyasi,  gaz  pufakchasi  va  grunt  skeleti  yordamida  birdan  siqilish  yuz 
beradi;  undan  so„ng  grunt  g„ovakligidan  suvning  siqib  chiqarilishi  natijasida 
gruntlarda zichlanish boshlanadi. Bu bosqichda zichlanish tezligi asosan g„ovaklik 
suvining  filtratsiyasi  tezligi  bilan  nazorat  qilinadi,  shuning  uchun  bu  bosqich 
filtratsiya  yoki  birlamchi  konsolidatsiya  deb  ataladi.  Filtratsiya  konsolidatsiyasi 
oxirida g„ovaklik bosimining qiymati nolga teng (U
w
=0) bo„ladi. Nihoyatda,  

---

156