А д а б и й портрет абдуғафур расулов озод шарафиддинов

лар. Мана, О . Шарафиддиновнинг «Халқ бах- 
тининг оташин куйчиси» номли Ғафур Ғулом 
портрети. Бу портретни «Чўққи» деб аталган 
анча мукаммал 
эскиз-мақола 
тўғрисидаги 
фикрдан бошлаш жоиз. Бу мақолада биз 
портретчининг тезкор ҳаракатини, портрет 
чизиқларини ёзиб боришини кузатамиз. Мақо- 
лада портретчи ҳолати жонланади: у чўққига 
шитоб билан яқинлашаётган, мақсадга эриша 
бошлаганини сезгач, яна ҳам чаққон ҳаракат 
қилаётган абжир одамга ўхшайди. Автор порт- 
рет чизиқларини ишонч билан тортчди: унда 
довдираш, ўз ишининг ҳақлигига шубҳа билан 
қараш йўқ. Дарвоқе, ҳали бу эскизда йирик 
рангли чизиқлар йўқ...
Портрет-мақола 
ҳақида гапириб чизиқ 
деган сўзни кўпроқ тилга оляпмиз. Фран- 
цузча «1га11 роиг 1гаН — «чизиқдан чизиққача» 
иборасидан портрет сўзи келиб чиққан. Европа 
адабиётларига портрет, унинг назарияси, илк 
намуналари французлаодан тарқалган. X IX  
асрнинг II ярмида Жюль Леметр, Шарль 
Сент-Бёвлар портретнинг намуналарини ярат- 
дилар. Улар асарларида бадиий ижод ҳоси- 
ласигина таҳлил қилинмай, ижодкор руҳияси, 
шахси ҳам акс эттирилган. Шарль Сент-Бёв 
биографик метод асосида портретлар яратади: 
«Сиз унинг қайтарилмас томонлари: бетакрор 
табассуми, пешонасидаги ғамгин ажинлардан 
тортиб тирналган нуқтани, сочлари орасига
91
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

яширинган оқ толаларни пайқаганингизда — 
таҳлил ўрнини ижод эгаллайди. Портретга 
«жон» киради, у яшай бошлайди, образ топил- 
ган 
бўлади».1 Унинг «Дидро»,