A. B. P a k ir d in o V u. A. V a L i X o n o V

2. G p l2 0 -C D 4 aloqasi
******* 
j
4-rasm. Virusning CD4 hujayrasiga kirish mexanizmi.
1. 
Dendrit hujayralar - ularning o'lch a m i limfotsitlardan va 
m akrofaglardan katta. Bu hujay ralar terida. shilliq qavatlarda joy- 
lashgan. qonda sirkulatsiya qilayotgan qismi esa undagi yadro tutu- 
vchi huja\ ralarning 1 % ni tashkil qiladi. Dendrit hujayralar begona 
antigenlarni T-limfotsitlarga tanishtirish vazifasini bajaradi \ a bu
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ishni ular m akrofaglarga nisbatan 1 00 m arotaba samaraliroq baja- 
radi. Bu hujayralar teriga, shilliq qavatlarga va qonga tushgan be- 
gona antigenlarni birinchi b o 'lib kutib olib. limfoid a 'z o la rg a mig- 
ratsiya qiladi va ularni limfotsitlarga tanishtiradi.
Tekshirishlar shuni ko'rsatdiki. dendrit hujayralar o 'z id a T (-lim- 
fotsitlarga nisbatan 30 marta ko 'p . m akrofaglarga nisbatan esa 100 
m arta k o 'p OIV tutadilar. Dendrit hujayralar qondagi yadro tutuv- 
chi hujayralarning 1 % ni tashkil qilsa-da. qondagi m ononuklear 
hujayralar (T4-limfotsitlar, monotsitlar, eozinofillar, megokariotsit- 
lar va h. k.) tom onidan ishlab chiqarilavotgan barcha OlV larning 
80 %ni ular ishlab chiqaradilar. Viruslarning ishlab chiqarilishi 
jarayo n id a dendrit hujayralari darhol halok b o ’lmaydi. Yuqorida 
sanab o'tilg an lard an m a 'lu m b o'ldiki, dendrit hujayralar OIV in­
feksiyasi patogenezida j u d a katta o ‘rin egallaydi (5- rasm).
C D 4 (T X elper)
C U 4 retseplori
O rq a ira n sk rip ta z a
In teg raza
P ro teaza 
^
g p I 20
L ,
SP41
RNK -O IV
Odam D N K si
5-rasm. Virus CD4 hujavrasi ichida.
2. T -lim fo tsitla rn in g fiziologik funksivasi induktorlik ham da
34
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

effektorlikdan iboratdir. OIV T 4-limfotsitlarga sitopatogen ta'sir 
qiladi (sitolitik). Laboratoriya tekshirishlari natijasida aniqlan- 
diki. T -limfotsitlar kulturasiga viruslar bilan zararlangan materi­
al qo'sh ilg a n d a hujayra sitoplazmasida 2 soatdan keyin Southern 
blot usulida tekshirilganda virusning chiziqli jo y la s h g a n DXKsi 
aniqlangan, y a ’ni virus shu vaqt ichida hujayra ichiga kirib, qo- 
big'idan chiqib RN K genomini qaytalam a transkriptaza qilib DNK 
hosil qilgan. OlV ning CD4 retseptoriga ega b o 'lg an T 4-limfotsit 
hujayrasi ichiga kirish jarayon in in g biokim yo m exanizm i shundan 
iboratki. CD4 molekulasi unga OIV retsepsiya qilgach. fosforla- 
nish jarayoni kuzatiladi. Bu jarayo n hujayraning proteinkinaza С 
fermenti tom onidan katalizlanadi. O lV ning retsepsiya uchun CD4 
molekulasini o 'zi uchun m axsus retseptor sifatida tanlashining sa- 
babi shundaki, virus q o b ig ‘idagi gp 120 oqsili CD4 m olekulasi bi­
lan bevosita b o g ’lanish xususiyatiga ega, bu spetsifikdir (6- rasm).