A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

3 .3 .5 . «Tarixi ar-rusul va-l-m uluk»
148

---

tahriri b o i g a n , lekin bizgacha uning faqat qisqartirilgan tahriri yetib kelgan 
va asar m atni gollandiyalik sharqshunos M.Ya. de G u y e t o m o n i d a n 1879— 
1901 -yillarida 15 jildda n a s h r etilgan.
Tab ariy asarining forsiy tahriri h a m b o r b o l i b , u S o m o n iy A b u Solih 
M a n s u r ibn N u h n in g (961—976) vaziri, atoqli ilm -fan homiysi a l- B a l’am iy 
(vaf. 974) t o m o n i d a n 963-yili yozilgan.
Bal’am iy tahriri s h u n e h a k i o d d iy ta rjim a b o l i b q o lm a y , balki a sarning 
q ay ta ishlangan va a y rim h o lla rd a yangi faktlar bilan boyitilganidir.
U n d a , b irinchidan, qisqartirilgan tahririda u ch ram ay d ig an m a ’lu m o tla r 
m av ju d b o l i b , ularni B al’a m iy T abariy asarining t o l a nu sx asid an olg an.
I k k i n c h i d a n , B a l ’a m i y t a h r i r i b o s h q a m a n b a l a r a s o s i d a y a n g i 
m a ’lu m o tla r bilan t o l a t i l g a n .
T a b a riy n in g m a z k u r a s a rid a n ayrim p a r c h a la r bir n e c h a Y e v ro p a
tillariga tarjim a qilingan. U n in g t o l i q fran su zch a tarjimasi G . Z o t e n b e r g
to m o n i d a n 1867— 1874-yillari Parijda n a s h r etilgan.
A sarning forsiy va tu rk iy tarjim alari h a m b o l i b , u la rn in g m o ‘ta b a r
q o l y o z m a nusxalari S a n k t - P e t u r b u r g va T o s h k e n t k u t u b x o n a l a r i d a
m avjud. Bal’am iy tah ririn in g m atn i t o l i q tarzd a Lakxnav, K a n p u r (1874, 
1896, 1916) va T e h r o n d a (1962, 1967) c h o p qilingan.
“ Tarixi ar-rusul v a - l - m u l u k ” asarining q o l y o z m a nusxalari M D H ,
A n g liy a , T u r k i y a , E r o n va H i n d i s t o n k u t u b x o n a l a r i d a s a q l a n a d i .
T o s h k e n td a , B eruniy n o m id a g i S h arq sh u n o slik instituti x az in a sid a arab 
tilida to 'rtta m o 'ta b a r q o l y o z m a l a r i , o ‘zbek va uyg‘u r tillaridagi tarjimalari 
m avjud. Qisqartirilgan ru sc h a ta rjim a (ta rjim o n V .l.B elyayev) 1987-yilda 
T o s h k e n td a “ И с т о р и я Т а б а р и ” n o m i bilan c h o p etildi.