A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

7.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar
XVII asrdan boshlab m am lakatda tarqoqlik yanada kuchaydi. Dashti 
qipchoqliklar, asosan qozoq xonlari va qalm oqlar, Xorazm hukmdorlari 
Abulg'ozixon va Anushaxon Movanounnahrga tez-tez bostirib kirib, uning Choijo'y, 
Buxoro va Samarqand shaharlari va qishloqlarini talon-taroj qila boshladilar.
Eron va Shimoliy Hindiston hukmdorlari Boburiylaming Buxoro xonligi 
ichki ishlariga aralashuvi kuchaydi. M amlakatdagi beqarorlik Ubaydullaxon 
soniy (1702—1711) hukmronligi yillarida ju d a kuchaydi. Ulus hukm dorlari,
* U sh b u m avzu B. A h m e d o v asariga ta y a n ib y o ritild i.
222

---

Balxdagi M a h m u d b iy qa ta g ‘o n markaziy h ukum atga b o 'y s u n m a y qo'ydilar. 
S a m a rq a n d va Hisor viloyatlarida yuz qabilasi, Shahrisabz va Q arshida 
kenagas va m a n g ‘it qabilalari x o n g a qarshi isyon k o ‘tardilar. U baydullaxon 
soniy o ‘rniga xon k o ‘tarilgan Abulfayz (1711 — 1747) nom igagina xon bo'lib, 
hokimiyat bir g u ru h yirik boylar q o ‘liga o ‘tib qoldi.
Eron podshohi N o d irsh o h (1736—1747) Movarounnahrdagi parokandalik 
va beqarorlikdan foydalanib, 1740-yilning kuzida Buxoro xonligini o ‘ziga 
bo'ysundirdi. S hundan keyin hokim iyat, asosan N odirshoh tarafdori, m a n g ‘it 
qabilasidan chiqqan nufuzli, katta yer egasi M u h a m m a d Rahim biy qo'liga 
o'tdi. Abulfayzxon o ‘ldirilganidan keyin taxtga o ‘tqizilgan A b d u lm o ‘m in
(1 7 4 7 -1 7 5 1 ) va Ubaydullaxon soniy (1 7 5 1 -1 7 5 3 ) nomigagina xon bo'lib, 
davlatning m u h im ishlarini M u h a m m a d Rahimbiy boshqargan.
1753-yilning 16 -d ek ab rid a M u h a m m a d R ahim biy xon b o ‘ldi. Shu 
k u n d a n boshlab Buxoro xonligida h o k im iy a t M a n g 'itla r sulolasi q o ‘lida 
b o ‘lib, ular 1920-yilning s e n t a b r o y ig a c h a h u k m r o n lik qilgan.
1709-yili m ark aziy h u k u m a t n i n g zaifligi tufayli F a r g 'o n a vodiysida 
Q o 'k o n xonligi (1709—1876) tashkil topdi.
X V I I I —X IX asrda y u rtim iz h u d u d id a Buxoro amirligi, Xiva va Q o 'q o n
xonligi m avjud b o 'lib , Rossiya a sta-sek in bu h u d u d g a siqilib kirib, o 'z
m u stam lak asin i o 'r n a td i.