A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

6.3.  0 ‘zbek  tilidagi  manbalar
“ S hay boniynom a”  tarixiy  dosto n in in g   m uallifi  M uham m ad  Solih 
(taxm.  1455—1535-yy.)  bo'lib,  turkiyzabon  bilkut  qabilasidan  chiqqan. 
S hohruh  va  M irzo  U lug'bek  davrida  z o ‘r  nufuzga  ega  bo'lg an  am ir 
Shohm alikning  nabirasi.  Otasi  am ir  N u r  Saidbek  ham   yirik  am irlardan 
bo'lib,  aw al  M irzo  U lug'bek,  so'ngra  Sulton Abu  S a’id  M irzo xizm atida 
bo'lgan,  14 6 4 -1 4 6 7 -yillari  X orazm da hokim  bo'lg an  va  1467-yili  Sulton 
Abu  Saidning  farm oni  bilan  qatl  etilgan.  M uham m ad   Solihning yoshligi 
Hirotda  kechgan  va  o 'sh a   yerda  o 'q ib   n ash ’u  nam o  topgan,  so'ngra 
Sulton  Husayn,  1494-yildan  S am arqandda  katta  nufuzga  ega  bo'lgan 
Tem uriy  am irlard an   Darvish  M u h am m ad   tarxon  va  xoja  U baydulla 
A hrom ing  o 'g 'li  M u h am m ad   Y ahyo,  1 5 0 0 -1 5 0 4 -y illari  B uxoro  va 
C h o r jo 'y d a g i  n o ib   b o 'l i b ,   s h u n d a n   k e y in   t o   v a f o tig a   q a d a r , 
Shayboniylardan  M uham m ad  Sulton (vaf.  1505-y.) va  Ubaydullaxonning 
kotibi  b o'lib  xizm at  qilgan.
M uham m ad  Solihning  yaratgan  tarixiy  dostoni  “ Shayboniynom a' da 
M uham m ad  Shayboniyxonning  hayoti  va  olib  borgan  urushlari  haqida 
she’riy uslubda hikoya qilinadi. Asar qahram onning tug'ilganidan boshlab, 
to  1505-yilgacha  D ashti  qipchoq,  M ovarou nnahr  ham da  X orazm ning 
ijtim oiy -siyosiy  ta rix id a n   b ah s  y u rita d i.  D o s to n d a   q o 's h in la m in g  
yovuzliklari,  m eh n atk ash   xalqning  o g 'ir  ahvoli,  Q o ra k o 'l,  Q arshi  va 
Huzorda  Shayboniylarga  qarshi  ko'tarilgan  q o 'z g 'o lo n la r  haqida  ham 
q im m a tli  m a ’l u m o tla r   u c h r a y d i.  A s a r  g e o g ra fik   va  e tn o g ra fik  
m a’lum otlaiga  ham   boydir.
“Shayboniynom a” asari  1505-yildan keyin yozilgan.  Uning ikkita  nodir 
qo'lyozm alari  saqlanib  qolgan  b o 'lib ,  biri  Avstriyaning  Vena  shahrida, 
ikkinchisi  esa  S a n k t-P e te rb u ig   universiteti  kutubxonasida  saqlanadi.
219

---

Kitobning  1885  va  1908-yillarda  asl  m atni  va  1961  va  1989-yillarda  kirill 
alifbosidagi tabdili chop etilgan.