A ashirov, sh. Atadjanov

K. Shoniyozovning
qayd etishicha, IX-X asrlarda 
tig‘iz etnogenetik jarayon natijasida ko‘plab turkiy qabila va 
urugMaming o‘troq hayotga o‘tishi jadal davom etgan. Bu asrlarda 
M ovarounnahr va Xorazmda turkiy etnik qatlam kuchli etnik 
asosga ega bo‘lgan. Akademik A. Asqarovning ta ’kidlashicha, bu 
kuchli etnik qatlam asosining aksariyat ko‘pchiligini o ‘troqlashgan 
turg'un turkiy etnoslar tashkil qilgan.
Qoraxoniylar
davrida (X -X I asrlar) M o v aro u n n ah r va 
Xorazmda siyosiy hokimiyat turkiy sulolalarga o ‘tishi munosabati 
bilan o ‘zbek xalqi etnogenezining yakuniy bosqichi boshlangan. 
G ‘arbiy Qoraxoniylar davlati doirasida hozirgi o ‘zbeklarga xos 
turkiy etnos qaror topdi va aynan mazkur davrda elatni belgilovchi 
hudud, til, m adaniyat, tarixiy qismatining umumiyligi, etnik 
o ‘zlikni anglash, etnosning uyushqoqligi m a’lum bir davlat 
doirasida bo'lishi, din umumiyligi va bir qancha shu kabi boshqa 
etnik alomatlar shakllangan. Bu davrda o ‘zbeklaming um um elat 
tili qaror topdi. M ovarounnahr va unga tutashgan m intaqalarda 
yashovchi turkiyzabon aholi; qarluq, chigil, yag‘m o, tuxsi, 
xalach, arg‘in, o ‘g‘uz, qipchoq, uz, qangli singari urug‘lar 
o ‘zlarini bir xalq (elat) sifatida anglay boshlaganlar. U m um an 
olganda, X I-X II asrning birinchi yarm ida elat shakllanishidagi 
m uhim ahamiyatga ega boMgan aksariyat etnik alom atlar o ‘z 
marom iga yetib o ‘zbeklar xalq sifatida shakllangan.
X III asr boshlarida C hingizxon istilosi davrida m o ‘g ‘ul 
qo‘shinlari tarkibida ko‘p sonli turkiy etnoslar ham kirib kelgan. 
XV asrga qadar esa ushbu etnoslaming deyarli ko‘p qismida mahalliy 
aholi bilan aralashuv jarayoni sodir bo'lgan va ular shakllangan 
o‘zbek elatining keyingi taraqqiyotida m a’lum darajada iz qoldirdilar.

---