A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

Birinchisi – 1990-2005-yillar, suv xo‗jaligida tarkibiy o‗zgarishlar 
ro‗y  bergan  davr (2003-yilgacha  suv  xo„jaligi  ma‟muriy-hududiy 
boshqaruv asosida boshqarilgan). 
Ikkinchisi   –  2005-2012-yillar,  yerlarning  meliorativ  holatini 
yaxshilash  borasida  chuqur  islohotlar  boshlangan  davr (2007-2012 
yillarga  mo„ljallangan  Davlat  dasturi  qabul  qilinib,  aniq  maqsadlar, 
meliorativ  tadbirlarni  amalga  oshirishning  moliyaviy  manbalari  va 
qat‟iy rejalar belgilab olindi). 

---

290 
 
Uchinchisi   –  2012-yildan  hozirga  qadar.  Bu  vaqt  oralig‗ida 
yuqorida tilga olingan hujjatda belgilangan vazifalar bajarilishi, ularning 
ijobiy jihatlarini kuchaytirish va ayni jabhadagi intilishlarning  mantiqiy 
davomi sifatida 2013-2017-yillarga mo‗ljallangan Davlat dasturini qabul 
qilib, ijrosini ta‘minlash diqqat markazida bo‗ldi. 
Ma‘lumki,  yer  resurslaridan  foydalanish  samaradorligini  oshirish 
aksariyat  hollarda  yer  fondi  tarkibiga,  yer  resurslarining  ulardan 
foydalanuvchilar,  hududlar,  yer  uchastkalari  ijarachilari  hamda 
mulkdorlar  o‗rtasida  to‗g‗ri  va  oqilona  taqsimlanishiga  bog‗liq.  Yer 
fondi toifalari esa ko‗p jihatdan iqtisodiyotning asosiy tarmoqlari tarkibi 
bilan belgilanadi. Shu bois, ular bir toifadan ikkinchisiga o‗tib turishi, bu 
yer fondida tarkibiy o‗zgarishlar yuz berishiga olib kelishi mumkin. 
Tahlillarga  ko‗ra,  1990-2017-yillar  oralig‗ida  respublika  yer 
fondining  hajmi  unchalik  o‗zgarmagan  bo‗lsada,  uning  tarkibi 
hisoblangan  qishloq  xo‗jaligiga  mo‗ljallangan  yerlar  hajmi  qisqargan. 
Demak,  yer  fondi  tarkibida  qator  o‗zgarishlar  sodir  bo‗lgan.  Uning 
asosiy sababi esa yaylovlar o‗rmon fondi yerlari sirasiga o‗tgani, boshqa 
toifadagi  yerlar  ham  mutlaq,  ham  nisbiy  miqdorda  ko‗paygani  bilan 
bog‗liqdir. 
Bu  fikrimizni  quyidagi  dalillar  ham  tasdiqlaydi:  1990-yili  jami 
qishloq  xo‗jaligi  yerlari  28080,4  ming  gektar  bo‗lgan.  Shundan  14,9 
foizi ekinzorlar, 1,3 foizi ko‗p yillik daraxtzorlar, 0,2  foizi bo‗z  yerlar, 
83,6 foizi yaylovlar va pichanzorlar hisoblangan. 2017-yilga kelib, jami 
qishloq  xo‗jaligi  yerlari  25621,4  ming  gektarni  tashkil  etgani  holda, 
2007-yilga  nisbatan  qariyb  8,8  foizga  ozaygan.  Chunonchi,  ekinzorlar 
3,2  foizga,  yaylov  va  pichanzorlar  10  foizga  qisqargan.  Ko‗p  yillik 
daraxtzorlar esa, aksincha, 1,5 foizga ko‗paygan (1-jadval). 
 
 
 
1-jadval.